Sortir de la crise globale is geschreven door Jean-Marie Harribey en Dominique Plihon, en uitgegeven onder de verantwoordelijkheid van de Association pour la taxation des transactions pour l'aide aux citoyens (afgekort Attac). De organisatie Attac verdient een nadere beschrijving. Na de instorting van de Leninistische regimes aan het begin van de negentiger jaren waren allerlei radicale activisten organisatorisch dakloos geraakt. Ze verzetten de bakens, en richten in 1998 Attac op, allereerst in Frankrijk, om een nieuw tehuis te vinden1. Hoewel haar naam suggereert dat zij enkel de Tobin tax propageert, is in werkelijkheid haar werkterrein veel ruimer. Alles wat enigszins te maken heeft met de economie, kan rekenen op de belangstelling van de Attac leden. Die zich met alle dingen wil bemoeien, die ziet het meest zijn gramschap groeien. De populariteit van Attac wisselt per land. In Frankrijk heeft zij veel aanhang, in Duitsland is zij eveneens vrij actief2, maar in Nederland krijgt zij geen slag aan de bak, ondanks pogingen van enkele SP kopstukken.
Attac heeft de ambitie om een wetenschappelijk geloofwaardige organisatie te zijn. Evenwel zijn haar publicaties gewoonlijk anti-kapitalistisch gekleurd, waardoor zij inhoudelijk eenzijdig en ietwat misleidend zijn. Des ondanks bevatten zij soms toch interessante informatie, en Sortir de la crise globale behoort beslist tot deze categorie. Uw recensent las het boek zes jaren terug, tezamen met allerlei andere radicaal-linkse literatuur. De auteurs ontwaren maar liefst drie crises, te weten een economische, een ecologische, en een democratische. Elk van deze crises maakt de voortzetting van het kapitalisme onmogelijk. Er moet bakzeil worden gehaald. Uiteraard geven de auteurs een prominente plaats aan de financiële crisis, die is losgebarsten in 2008. Er wordt uitvoerig ingegaan op de oorzaken van de financiële crisis, en juist die analyse maakt het boek zo lezenswaardig. Overigens zouden er ook crises zijn wegens de sociale afbraak, de voeding en het klimaat. Die loopt bij nacht, hij valt in de gracht.
Volgens de auteurs neemt de rentabiliteit van het kapitaal af. De kapitalisten proberen deze ontwikkeling te keren door meer marktwerking te introduceren, en met name ook in de publieke sector. Het kapitaal wordt mondiaal, en zoekt nieuwe beleggingen in de economisch opkomende staten. Deze verplaatsing van kapitaal drukt het loonpeil neer in het westen. De staat probeert de consumptieve vraag op peil te houden via asset-based Keynesianisme (p.59). Dat wil zeggen, via kredietverlening wordt vraag gecreëerd naar eigendomstitels3. Die stijgen daardoor in prijs, waardoor de eigenaren nogmaals kredieten kunnen opnemen, met de eigendomstitels als onderpand. Uiteraard houdt dit mechanisme op zodra de geloofwaardigheid is overschreden. Vertrouwen is zo sterk als pottebakkerswerk. Het einde van de kredietwaardigheid kan leiden tot instabiliteiten, resulterend in een crisis. Inderdaad gebeurde dit in 2008. Op de eerste april stuurt men de gekken waar men wil.
Een deel van de eigendomstitels bestaat uit hypotheken, die deels zijn verwerkt in complexe nieuwbakken financiële producten, zoals collateralized debt obligations (p.83). Aldus is geprobeerd om het speculatieve risico te reduceren, wat dus is mislukt in 2008. De auteurs, als geharnaste anders-kapitalisten, verwerpen dit soort innovaties. Ze vinden dat het productieve ondernemen ondergeschikt raakt aan de kapitaalbelangen. Daardoor raakt de mondiale economie in een malaise. De auteurs beweren dat de problemen niet oplosbaar zijn binnen het bestaande systeem, door een technische revolutie. Die is geen pijp tabak waard. Wie beweert dat de ecologische crisis een economische kans is, bagatelliseert de problemen (p.110). Nodig is een bio-economische benadering. De financiële sector moet weer dienend worden (zoals in de zestiger jaren), en het sociale en ecologische beleid moet prioriteit krijgen (p.118). Hard gebakken en niet verbrand, dat is de bakker naar zijn tand.
Voor de financiële sector impliceert dit dat er een streng democratisch toezicht komt. Hierbij hoort een sterke staat, die direct controle uitoefent op de centrale bank. Financiering is een politieke opgave. Op mondiaal niveau worden de Verenigde Naties het hoogste orgaan, ook voor de handel en financiën. In de ondernemingen moeten de werkers mee-besturen4. De inkomensverhouding moet worden begrensd volgens een verhouding 1:5, met als bodem een onvoorwaardelijk basisinkomen. Enzovoort. Terwijl de voorgaande analyse nog belangwekkend is, zij het eenzijdig, vervalt Attac bij de beleidsvoorstellen in een wild utopisme, dat de deur open zet naar een almachtige repressieve gemeenschap van staten, enigszins zoals de Leninistische Comecon (Raad voor wederzijdse economische hulp)5. Uw recensent schudt zijn hoofd. Het is te bruin gebakken. Beloften al te veel en groot, die blijven onderwege dood. In conclusie, de lezer moet zelf maar besluiten of de radicaal-linkse Attac visie in dit boek de moeite van het bestuderen waard is.