Archief

• Zomer
  • 30-07-2024: Mark Rutte en de liberale golf

    Auteur: E.A. Bakkum

    Mark Rutte laat een diepe indruk achter op de beleidsontwikkeling in Nederland. Hij heeft bijgedragen aan de institutionele veranderingen van de afgelopen 20 jaren. Kennelijk oefent een persoon als actor soms veel invloed uit op de gebeurtenissen. De huidige blog wil begrijpen wat Rutte zo bijzonder maakt, en analyseert daarom zijn sterkten en zwakten. Zijn handelen wordt geplaatst binnen de ideologische context van zijn partij en van de maatschappij. De geraadpleegde bronnen laten zien wat het liberalisme, de moraal en het leiderschap van Rutte inhouden .... Lees meer
    
    
• Lente
  • 03-06-2024: Beleidsmodellen als schijnwereld

    Auteur: E.A. Bakkum

    Sinds ruim een halve eeuw probeert het openbaar bestuur om beleid effectiever te maken. Modellen en indicatoren worden ingezet bij rationele planning. Planning was eerst economisch, maar richt zich nu ook op publieke goederen. Het PPBS werd echter een teleurstelling. Er komt kritiek op modellering, onder andere van Omtzigt. Modellen zijn te simpel, en scheppen een schijnwerkelijkheid. Uitvoerders verzetten zich tegen de beleidsevaluatie via indicatoren. Beleidsanalisten menen, dat modellen slechts een vorm van communicatie zijn .... Lees meer
    
    
  • 20-04-2024: Casus: vermeende fraude in de toeslagen voor kinderopvang

    Auteur: E.A. Bakkum

    Vanaf 2017 openbaarde zich in het toeslagenbeleid voor de kinderopvang een bestuurlijk schandaal. Een samenloop van omstandigheden had hier geleid tot de instorting van de rechtsstaat. De huidige blog analyseert de rol van de diverse spelers en instituties in deze affaire. De volksvertegenwoordiging en de Raad van State waren verantwoordelijk voor een controversiële wetgeving, die misstanden toeliet. De ministeries van Financiën en Sociale Zaken voerden de wet uit. De fraudebestrijding schond diverse burgerrechten. Het schandaal mondde uit in de val van het kabinet Rutte 3 .... Lees meer
    
    
• Winter

• Herfst
• Zomer
  • 15-09-2023: Casus: afdeling Werk en Inkomen van de gemeente Utrecht

    Auteur: E.A. Bakkum

    De beschrijving van een casus kan veel inzicht geven in het functioneren van beleidsorganen. Hier wordt de Utrechtse afdeling Werk en Inkomen bestudeerd aan de hand van beschikbare bronnen, meestal raadsdocumenten, maar ook rapporten van de Utrechtse rekenkamer. De ontwikkeling van W&I in het afgelopen decennium wordt geschetst. Speciale aandacht wordt besteed aan de interne werkwijze, inclusief recente experimenten en proefnemingen. De financiering van W&I wordt uitgelegd. Er wordt een anecdotische vergelijking gemaakt met het W&I beleid in andere gemeenten .... Lees meer
    
    
  • 02-09-2023: Centralisatie en decentralisatie in de vakbeweging

    Auteur: E.A. Bakkum

    Traditioneel is de vakbeweging een belangrijke maatschappelijke speler. Deze blog beschrijft haar opkomst en neergang, met name voor Nederland. De vakbeweging komt oorspronkelijk tot stand dankzij werkers, die zich organiseren op het lokale niveau. Maar de organisatie heeft baat bij centralisatie van het bestuur. Helaas ondermijnt de centralisatie de noodzaak van werkers om lid te worden. Ook komt de organisatiegraad van de werkers onder druk te staan door de verspreiding van het individualisme. Des ondanks kan de vakbeweging als institutie slecht gemist worden .... Lees meer
    
    
  • 02-07-2023: Zwakten in het standaard economische model

    Auteur: E.A. Bakkum

    Het standaard model geldt als de orthodoxe leer in de economie. Des ondanks is dit model gebrekkig. De huidige blog soms een aantal bezwaren op. In de meeste situaties is het actor model van de homo economicus niet bruikbaar. Morele factoren worden genegeerd, bijvoorbeeld in het theorema van Coase en bij zwart rijden. Economische instrumenten van beleid kunnen de collectieve moraal ondermijnen. Het standaard model kan de arbeidsmarkt niet goed beschrijven, omdat het de invloed van instituties overziet of verwerpt. Het model is hier vooral normatief .... Lees meer
    
    
• Lente
  • 25-05-2023: Voetnoten bij de systeemtheorie

    Auteur: E.A. Bakkum

    Het is verleidelijk om het publieke bestuur te beschrijven als een politiek systeem. In de jaren vijftig werkte Parsons een rationele systeem theorie uit met een normatieve inslag. Later constateert men, dat bestuurders de voorkeur geven aan een incrementeel beleid. Ook wordt wel gesuggereerd, dat de beleidskeuzes baseren op een logica van gepastheid. Tegenwoordig wordt de systeem analyse toegepast, omdat het beleid zich meestal ontwikkelt in tamelijk gesloten sectoren. Er komt meer aandacht voor het gedrag van de actoren binnen het systeem, en voor de omgeving .... Lees meer
    
    
• Winter
  • 30-03-2023: De systeemtheorie van Ernst Haas

    Auteur: E.A. Bakkum

    Sinds halverwege de twintigste eeuw probeert men de samenleving te beschrijven met behulp van systeem theorieën. Zij presenteren schema's van interacties tussen actoren binnen hun institutionele kaders. De huidige blog verdiept zich in de systeem-theorie, die Haas rond 1964 voorstelt in zijn boek Beyond the nation-state. Leerprocessen scheppen een dynamiek. Er treedt integratie op, wanneer de actoren zich verenigen in collectieve organisaties. Het bestuurlijke apparaat is niet neutraal. De wijze van besluitvorming wordt afgestemd op de aard van het systeem .... Lees meer
    
    

• Herfst
  • 26-12-2022: Instituties van beleidsonderzoek

    Auteur: E.A. Bakkum

    Het bestuur, de politiek en instellingen van beleidsonderzoek zijn gewikkeld in een machtsstrijd. Hierbij wordt gezocht naar een gezond evenwicht. De huidige blog beschrijft drie instellingen: het CPB, het SCP en de lokale rekenkamers. In de na-oorlogse periode van opbouw en opbloei heeft de politiek te veel vertrouwd op de modellen van het CPB. In de afgelopen kwart eeuw maakt het SCP een transitie door van monitoren naar verhalen vertellen. In dezelfde periode krijgen de lokale rekenkamers steeds meer vaste voet aan de grond. Dit heeft gevolgen voor de beleids-vorming .... Lees meer
    
    
• Zomer
  • 15-08-2022: De maatschappelijke kosten-baten analyse

    Auteur: E.A. Bakkum

    Deze blog wil de principes en mogelijheden van de maatschappelijke kosten-baten analyse (MKBA) van beleid beschrijven aan de hand van enkele rapporten van het CPB, SCP en SEO. De MKBA is een poging om de welvaarts-economie practisch toe te passen op de beleids-ontwikkeling. Het wil de efficiëntie van beleid berekenen. Echter, het filosofische uitgangspunt van de MKBA is primitief. Daardoor kan de MKBA onvoldoende rekening houden met politieke processen. Dit wreekt zich met name in het sociale domein. Sociologen en beleidskundigen zijn niet enthousiast over de MKBA. Des ondanks, iets is beter dan niets .... Lees meer
    
    
  • 05-07-2022: De arbeidsmarkt van senioren

    Auteur: E.A. Bakkum

    Algemeen wordt verondersteld, dat de positie van werkloze senioren op de arbeidsmarkt slecht is. Deze blog bespreekt een empirische studie naar hun kansen op een baan, hun looneisen, en hun verlies aan loon, wanneer zij na werkloosheid weer een baan vinden. Aangezien het vinden van een baan een dichotome variabele is, gebruikt het statistische model hiervoor de logistieke verdeling (logit model). Senioren blijken inderdaad minder kans op een baan te hebben. Bovendien daalt hun loon sterk na een tijdelijke werkloosheid. Zij kunnen hun positie niet verbeteren door de looneis te matigen of intensiever te zoeken .... Lees meer
    
    
• Lente
  • 15-06-2022: Aantekeningen bij arbeids-relaties (6)

    Auteur: E.A. Bakkum

    In de blogs van het afgelopen jaar staat het functioneren van de arbeidsmarkt centraal. De huidige blog werkt eerdere bevindingen uit. Eerst wordt de ontwikkeling van de Nederlandse arbeidsmarkt tussen 1945 en 1995 geschetst. Vervolgens wordt de analyse toegespitst op de vakbeweging rond 1990. Fascinerend is de invloed van de sekse verschillen op de arbeidsmarkt. Het effect van sekse nu wordt nader onderzocht, vooral met de neoklassieke theorie. Dit algemene kader wordt vergeleken met de empirische studies van het SCP. Tenslotte komt nogmaals de theorie van kapitalisme varianten ter sprake, nu in een beschouwing van Ferguson .... Lees meer
    
    
• Winter
  • 20-01-2022: Aantekeningen bij arbeids-relaties (5)

    Auteur: E.A. Bakkum

    De voorgaande blogs over de arbeidsmarkt bevatten een aantal losse uiteinden, die hier worden verbonden. Dit maakt deze blog wat onsamenhangend. Eerst wordt uitgelegd hoe Traxler in een statistische analyse het liberale en coördinerende regime vergelijkt. Vervolgens wordt de theorie van Whitley kritisch beschouwd. Ten derde wordt de positie van groepen op de arbeidsmarkt onderzocht. Discriminatie is lastig te bewijzen. Twee rapporten, van het CPB en van het SCP/CBS, beschrijven de Nederlandse situatie. Tenslotte worden enkele aspecten van de Participatiewet belicht .... Lees meer
    
    

• Herfst
  • 29-11-2021: Aantekeningen bij arbeids-relaties (4)

    Auteur: E.A. Bakkum

    Arbeids-relaties krijgen vorm door acties van de sociale partners en de staat. In deze blog wordt eerst de visie van Whitley op de varianten van het werk-systeem gepresenteerd. Vervolgens worden een aantal kenmerken van de sociale partners beschreven op basis van de vergelijkende internationale analyse van Traxler. De theorie en empirie van mobiliteit en migratie op de arbeidsmarkt worden uitgelegd. Tenslotte wordt geput uit twee rapporten, die het CPB en SCP in samenwerking hebben geschreven. Zij behandelen de positie van migranten en de verdringing van inheemse werkers op de arbeidsmarkt .... Lees meer
    
    
  • 30-10-2021: Aantekeningen bij arbeids-relaties (3)

    Auteur: E.A. Bakkum

    De Gazet heeft altijd geschreven over arbeids-relaties. Recent is dit thema in het bredere kader van economische regimes geplaatst. Elk regime geeft vorm aan instituties, zoals de vakbeweging. Interessant is de theorie van Whitley. Ter illustratie worden de subsidiëring van zorg behandeld, alsmede het activerings-beleid op de arbeids-markt. Ook het CPB en het SCP verdiepen zich in deze materie. Twee van hun rapporten worden besproken. Tenslotte worden protestantse en socialistische publicaties van halverwege de vorige eeuw onderzocht .... Lees meer
    
    
• Zomer
  • 28-09-2021: Aantekeningen bij arbeids-relaties (2)

    Auteur: E.A. Bakkum

    Goede arbeids-relaties zijn essentieel voor een bevredigend leven. In de afgelopen eeuw hebben de vakbonden met wisselend succes de arbeids-relaties gereguleerd. Dit wordt helder uitgelegd in de varianten-theorie. Tegenwoordig marginaliseert de vakbeweging. Er wordt een neoklassiek model gepresenteerd van de arbeidsmarkt. Het model toont aan, dat de verkorting van de werktijd niet vanzelf banen schept. Er wordt een CPB- en SCP-rapport over arbeids-relaties gerecenseerd. Als toegift worden enkele historische bronnen geraadpleegd, vooral uit de socialistische kring .... Lees meer
    
    
  • 27-08-2021: Aantekeningen bij arbeids-relaties (1)

    Auteur: E.A. Bakkum

    Van oudsher krijgen de arbeids-relaties veel aandacht in de Gazet. Het is controversieel of die kunnen worden gemodelleerd met de systeem-theorie. De generositeit van de uitkeringen heeft invloed op de werkloosheid. Tegenwoordig zijn de micro-theorie van het baan-zoeken en het parings-model populair. Relevante publicaties van het SCP en het CPB krijgen aandacht. De theorie van kapitalisme-varianten wordt nader onderzocht, en empirisch getoetst. De historische visie van de Nederlandse arbeiders-beweging op de arbeids-relaties wordt gepresenteerd .... Lees meer
    
    
  • 04-07-2021: Varianten van het kapitalisme

    Auteur: E.A. Bakkum

    De theorie van de varianten van kapitalisme biedt een denkkader om de regimes van staten te vergelijken. De classificatie baseert op twee uitersten, te weten liberalisering en coördinatie. Er wordt uitgelegd, waarom in beginsel de instituties op de arbeids-markt de efficiëntie aantasten. Drie instituties worden besproken, te weten het minimum-loon, ontslag-bescherming, en vakbonden. Twee statistische analyses van empirische gegevens illustreren, dat modellering eigenlijk onmisbaar is. Tenslotte worden historische inzichten van protestantse en socialistische progressieven onderzocht .... Lees meer
    
    
• Lente
  • 03-06-2021: Corporatisme (3)

    Auteur: E.A. Bakkum

    De analyse en evaluatie van het boek Corporatism or competition? wordt voltooid. Het selectie model en het LIFO model worden beschreven, evenals de flexibiliteit van lonen. De theorie van de varieties of capitalism wordt kort besproken. De liberale kritiek op het corporatisme wordt onderzocht, met name die van het Walter Eucken instituut, Hayek, en de Telders stichting. Het denken van Easton over politieke systemen wordt samengevat. Als toegift wordt de kritiek van Michels op de democratie als oligarchie vermeld .... Lees meer
    
    
  • 12-05-2021: Corporatisme (2)

    Auteur: E.A. Bakkum

    De Gazet schrijft over de verhouding van economie en staat. Dat wettigt aandacht voor de systeem-theorie. Een interessante toepassing is de theorie van het corporatisme. In corporatisme wordt de loonhoogte collectief vastgesteld, en dat schept een cultuur van vertrouwen. Helaas kan het vertrouwen worden misbruikt door de oligarchie of door verdelings-coalities (Olson). Bovendien ontbreekt centraal de informatie over de individuele behoefen. Dit probleem wordt geïllustreerd met formele modellen van ruil en publieke goederen .... Lees meer
    
    
  • 11-04-2021: Corporatisme (1)

    Auteur: E.A. Bakkum

    De Gazet verdiept zich sinds zijn oprichting in collectieve vormen van bestuur, zoals het (neo-)corporatisme. Enige tijd terug verscheen het boek Corporatism or competition? over dit thema. Het beschrijft drie modellen van bipartiet of tripartiet bestuur. De voor- en nadelen van corporatisme worden onderzocht. De aannames in deze modellen van corporatisme vragen om enige reflectie. De cultuur van competitie en corporatisme kan worden gemodelleerd met de theorieën van Coleman en Binmore. Aldus worden de verschillen duidelijk .... Lees meer
    
    
• Winter
  • 27-03-2021: Positivisme en constructivisme

    Auteur: E.A. Bakkum

    De opbouw van theorieën over de maatschappij is welhaast gedoemd om te mislukken. Pogingen om orde te scheppen met behulp van het positivisme hebben geleid tot teleurstellingen. Het constructivisme biedt soms een uitweg. Men moet rekening houden met culturele factoren. Parsons heeft de cultuur ingebouwd in zijn systeem-model. De speltheorie kan handig zijn om gedrag te modelleren. Statistische methoden en analyses zijn essentieel in het positivisme. Maar hun toepassing is lastig, zeker op tijdreeksen, en is eigenlijk een ambacht .... Lees meer
    
    
  • 14-02-2021: Triangulatie

    Auteur: E.A. Bakkum

    Een theorie komt zelden helemaal overeen met de realiteit. Het kan lonen om diverse theorieën naast elkaar te gebruiken. Dit heet triangulatie. Zij wordt onder andere gebruikt in de proces analyse en in het actor-institutie kader. Een voorloper is de systeem-theorie van Parsons. De statistische analyse is geschikt voor het doen van voorspellingen. Enkele voorbeelden laten zien, dat het lastig is om een deugdelijk statistisch model te vinden. Tenslotte worden de hedendaagse ideeën over triangulatie vergeleken met die van Schmoller en Wagner .... Lees meer
    
    
  • 28-01-2021: Een eeuw lang Nederlandse kabinetten

    Auteur: E.A. Bakkum

    Maatschappelijke gebeurtenissen vinden plaats in een institutioneel kader. In het vervolg wordt de politieke ontwikkeling in Nederland geschetst voor de jaren tussen 1918 en 2017. Alle kabinetten worden beschreven voor de periode na 1945, evenals hun coalities. Er wordt veel verwezen naar eerdere blogs. De meest recente periode 2002-2017 wordt meer in detail geanalyseerd. Hierbij wordt in het bijzonder gezocht naar punctaties van het beleid. Als toegift wordt aandacht besteed aan het gedachtengoed van de Franse anarchist Proudhon (negentiende eeuw) .... Lees meer
    
    

• Herfst
  • 14-12-2020: Statistische analyse

    Auteur: E.A. Bakkum

    Hoewel de Gazet hecht aan de empirische toetsing van modellen, heeft zij daarover nog weinig gepubliceerd. Deze lacune wordt nu opgevuld met een uitleg van de theorie van de statistische analyse. Aan de orde komen statistische verdelingen, betrouwbaarheids-intervallen, lineaire regressies, tijdreeksen en panel gegevens. De formules worden toegepast op de conjunctuur-theorie van De Wolff, in een vergelijkende analyse van het BBP van zes staten, en in een beknopte analyse van het Nederlandse begrotings-tekort .... Lees meer
    
    
  • 28-11-2020: Institutionele invloeden op de economie (2)

    Auteur: E.A. Bakkum

    Modellen op basis van formules, statistiek en het actor-institutie kader vormen drie belangrijke categorieën. Het boek Politische Ökonomie pleit voor pluralisme in de beleids-analyse. Het boek L'acteur et le système kiest juist radicaal voor modellen, waar de actor zijn lot beheerst. Modellen uit elke categorie worden getoetst aan het empirische inflatie- en wisselkoers-beleid. De casus van de regering-Mauroy wordt gepresenteerd. Als toegift wordt de neoklassieke theorie van Robert Liefmann beschreven en van commentaar voorzien .... Lees meer
    
    
  • 08-10-2020: Institutionele invloeden op de economie

    Auteur: E.A. Bakkum

    Sinds lang zoekt men naar de belangrijkste institutionele invloeden op de economie. Volgens het boek Politische Ökonomie moet men rekening houden met verdelings-coalities, de partij-politiek, concertatie, de structuur van het staats-bestuur, staats-interventies, politieke stabiliteit, en maatschappelijke binding. Hun invloed is empirisch getoetst. Diverse bronnen worden geraadpleegd om het inzicht in de genoemde instituties te vergroten. Voorts wordt een publicatie van het SCP onderzocht. En de oude Wet van Wagner over staats-expansie wordt toegelicht .... Lees meer
    
    
• Zomer
  • 05-09-2020: Vier jaren analyse van instituties

    Auteur: E.A. Bakkum

    De Gazet verdiept zich zeker al vier jaren in het belang van de nationale instituties. Men kan rationeel wijzen op de individuele en maatschappelijke voordelen van instituties. Echter, de menselijke psyche stelt duidelijke grenzen aan de rationaliteit. Instituties zijn tamelijk star. Ze hebben een variëteit, die cultureel is bepaald. En uiteraard zijn ze een bron van macht. Theoretici willen de nationale regimes categoriseren, maar dat lukt slecht. Immers, instituties ontstaan deels door een spontane diffusie. Tenslotte wordt het denken van de econoom Liefmann onderzocht .... Lees meer
    
    
  • 03-08-2020: Vijf jaren analyse van actor modellen

    Auteur: E.A. Bakkum

    Actor modellen zijn helaas vaak het onderwerp van ideologische strijd. De huidige blog laat zien, dat in beginsel het model van de homo economicus universeel toepasbaar is. Dit actor model kan rekening houden met irrationaliteit, heuristieken, de moraal, macht, en het verlichte eigen belang. Het barrière model van agenda-vorming wordt beschreven. Ook wordt de vrije keuze bij publieke goederen kritisch geanalyseerd. Er wordt een historische vergelijking gemaakt met het denken van de Duitse econoom Adolph Wagner .... Lees meer
    
    
  • 03-07-2020: Beleids-toepassingen van de ruil- en spel-theorie

    Auteur: E.A. Bakkum

    Opnieuw worden voorstellen gedaan om de ruil- en spel-theorie toe te passen in de beleids- en bestuurs-kunde. Er wordt gewezen op het strategische gedrag van actoren in het beleid. De traditionele systeem-theorie negeert dat. Maar zulke gedrag komt wel aan bod in de theorie van machtsmiddelen en van de maatschappelijke constructie. De theorie van politieke partijen beschrijft een uitruil van nut. Een illustratie is de polarisatie-strategie van 1972. Het WAO drama van 1993 wordt afgebeeld als een spel. Evenzo wordt het pandemie beleid gemodelleerd als een publiek goed spel .... Lees meer
    
    
• Lente
  • 20-06-2020: Een proeve van de ruil- en spel-theorie in de beleids-analyse

    Auteur: E.A. Bakkum

    Gedurende vele jaren zoekt de Gazet naar bruikbare analytische methoden in de politieke economie. Momenteel zijn de ruil- en spel-theorie veelbelovend. Deze theorieën worden toegepast bij het onderzoek naar vier empirische casussen uit de recente Nederlandse geschiedenis, te weten het corporatisme van de kabinetten Drees, het socialisme van het kabinet Den Uyl, het aanbodzijde beleid van de kabinetten Lubbers, en de Paarse kabinetten. Het kabinet Van Agt I is een interessante tussenfase. Als toegift wordt het staats-socialisme van Rodbertus beknopt beschreven .... Lees meer
    
    
  • 20-05-2020: Beleids-theorieën van hervormingen

    Auteur: E.A. Bakkum

    De hervorming van beleid wordt gemodelleerd met de punctuated evenwicht theorie, en met het meerstromen kader. Zij worden vergeleken met alternatieve beleids-theorieën. De sociologische theorieën van hervormingen worden nogmaals geïnventariseerd. Er worden twee wiskundige modellen van rente zoeken beschreven. Belangrijke processen zijn de vorming van coalities en het onderlinge toezicht. Tenslotte wordt de systeem-theorie van Saint-Simon beschreven, alsmede de Leninistische filosofie van verandering .... Lees meer
    
    
  • 02-05-2020: Sociologie van de actor-institutie analyse

    Auteur: E.A. Bakkum

    Omwille van de inter-disciplinaire aanpak is een brug nodig tussen de actor-institutie analyse en de differentiatie theorie van de sociologie. De institutionele analyse van Ostrom wordt nogmaals beschreven. Er wordt aangetoond, dat de homo economicus in vele situaties bereid is tot samenwerken. Drie systeem-theorieën worden gepresenteerd, te weten van Parsons, Luhmann en Sabatier. Hun voor- en nadelen worden opgesomd, evenals hun implicaties voor planning. De Leninistische toepassing van de systeem-theorie wordt beschreven .... Lees meer
    
    
  • 03-04-2020: Speltheorie in de bestuurskunde (5)

    Auteur: E.A. Bakkum

    Opnieuw wordt er gezocht naar een vruchtbare integratie van bestuurkunde en speltheorie. De speltheorie is wegens haar abstractie en rationaliteit slechts beperkt practisch toepasbaar. Bestuurlijke evenwichten ontstaan dankzij advocacy coalities, maar zijn punctuated. Zelf-organisatie biedt kansen op consensus en een groeps-identiteit. Maar toch moet bijna altijd de staat ingrijpen, als derde partij. De speltheorie kan interventies modelleren. Het publieke goed met n actoren wordt nogmaals gemodelleerd. Het clubgoed wordt geïllustreerd met het afstands-gebaseerde nutsmodel .... Lees meer
    
    
• Winter
  • 10-03-2020: Speltheorie in de bestuurskunde (4)

    Auteur: E.A. Bakkum

    De ondeelbaarheid van zuiver publieke goederen heeft invloed op de prijsvorming. Vaak moeten de kosten worden gedekt met behulp van belastingen. Een wiskundig model van het nut van publieke goederen wordt gepresenteerd. De Pareto optimaliteit wordt niet bereikt. Dit fenomeen is eveneens zichtbaar in het nutsveld van het verzekerings-spel. In de coöperatieve speltheorie is de nucleolus een maat van verdeling. Men kan dit toepassen op kabinets-formaties. Maar er zijn andere maten van verdeling, zoals de BPFN allocatie regel en het model van stabiele partities .... Lees meer
    
    
  • 10-02-2020: Speltheorie in de bestuurskunde (3)

    Auteur: E.A. Bakkum

    De modellen in de Gazet zijn opgebouwd rond de nutstheorie. Het loont de moeite om het verband tussen de nutstheorie en de speltheorie te onderzoeken. Een goede illustratie is de toepassing van de beide benaderingen op de productie van zuiver publieke goederen. Bovendien is dit thema essentieel voor de bestuurskunde. Hierbij ontstaat het collectieve actie probleem van zwart rijden, leidend tot onder-productie. Een oplossing is het straffen van opportunisten. Voorts wordt een gewaagde toepassing van de Myerson waarde op de Nederlandse kabinets-formaties gepresenteerd .... Lees meer
    
    
  • 14-01-2020: Speltheorie in de bestuurskunde (2)

    Auteur: E.A. Bakkum

    In het beleid en bestuur zijn allerlei lagen aanwezig, met betrekking tot macht en toezicht. Lang niet altijd schept de productie van een publiek goed een gevangenen dilemma. Mensen hechten aan standaardisatie, en profiteren daar ook van. Een model van de homo sociologicus wordt gepresenteerd. Dit actor-type stabiliseert de instituties. Minstens zo belangrijk voor de uitkomsten van beleid is de maatschappelijke structuur, vastgelegd in coalities en netwerken. Er worden voorbeelden doorgerekend met behulp van de coöperatieve speltheorie .... Lees meer
    
    

• Herfst
  • 28-12-2019: Speltheorie in de bestuurskunde

    Auteur: E.A. Bakkum

    Eerst wordt in de niet-coöperatieve speltheorie een taxonomie van matrix spellen gepresenteerd, gebaseerd op het voorstel van Holzinger. Coördinatie en verdeling zijn belangrijke kenmerken. Als toepassing wordt een beleid van standaardisatie gepresenteerd. De coöperatieve speltheorie introduceert de moraal via de oplossingen van Shapley en Nash. De Shapley waarde wordt geanalyseerd. De Aumann-Drèze waarde brengt maatschappelijke verdeeldheid in rekening. Dit wordt toegelicht met enkele voorbeelden. Aldus levert de speltheorie een moreel kompas, ook voor de bestuurskunde .... Lees meer
    
    
  • 05-12-2019: Toepassingen van het actor-gerichte institutionalisme

    Auteur: E.A. Bakkum

    Allereerst worden enkele begrippen gedefinieerd, te weten de (collectieve) goederen en de collectieve actoren. Een taxonomie wordt voorgesteld. Vervolgens worden drie Nederlandse toepassingen van de institutionele analyse gepresenteerd, waaronder de leefsituatie index van het SCP. Diverse constellaties van beleid worden gemodelleerd met de niet-coöperatieve en coöperatieve speltheorie. Vaak kunnen zij worden geformuleerd in termen van matrix spellen. Ook worden figuren van één- en twee-dimensionale keuze-modellen toegepast op beleids-problemen .... Lees meer
    
    
  • 15-11-2019: Interacties en instituties

    Auteur: E.A. Bakkum

    In de bestuurskunde worden theoretische kaders gehanteerd om de maatschappelijke ontwikkelingen te analyseren. Een veel belovend kader is het actor-gerichte institutionalisme. De huidige column diept de belangrijke elementen van dit kader verder uit, zoals het actor-model, de interacties en de instituties. Hierbij wordt nauw aangesloten bij de visie van Scharpf. Het verband met governance wordt aangeduid. De bevindingen worden vergeleken met de verhalende betogen van Seibel, Bartoli en Blatrix, en Bekkers. Het theoretische kader helpt om de verbanden tussen de drie betogen te ontdekken .... Lees meer
    
    
• Zomer
  • 27-09-2019: Institutionele analyse van actoren en netwerken

    Auteur: E.A. Bakkum

    Deze column beschrijft een fascinerende toepassing van het actor-gerichte institutionalisme, te weten het spel van de staat en de vakbeweging. Een geneste speltheorie blijkt uitstekend de economische ontwikkelingen te beschrijven in tal van staten, in de chaotische periode 1974-1982. De overeenkomsten met de institutionele analyse en ontwikkeling worden benoemd. De sociale netwerk analyse wordt geïntroduceerd. Tenslotte wordt een kritiek geleverd op het paradigma van netwerk sturing (Rotterdamse school). Dit paradigma botst met inzichten uit de sociale psychologie .... Lees meer
    
    
  • 07-08-2019: Aantekeningen bij het actor-gerichte institutionalisme

    Auteur: E.A. Bakkum

    Het actor-gerichte institutionalisme van Mayntz en Scharpf reikt een krachtig instrumentarium aan om bestuurlijke processen te analyseren. De actor constellatie verdient speciaal aandacht. Ook wordt een vergelijking gemaakt met de institutionele analyse en ontwikkeling van Ostrom. Voorts worden de overeenkomsten met het Nederlandse paradigma van netwerk sturing onderzocht. Dit sluit deels aan bij de filosofie van Hayek, maar heeft ook verschillen. Het paradigma legt de nadruk op onderhandelen in netwerken. Het actor-gerichte institutionalisme blijkt goed bruikbaar om het paradigma in te kaderen .... Lees meer
    
    
  • 27-07-2019: Het actor-gerichte institutionalisme

    Auteur: E.A. Bakkum

    Sinds ongeveer een jaar verdiept de Gazet zich in bestuurskundige modellen. Zij kunnen een brug slaan tussen theorieën uit de economie en de politiek. Recent heeft de bestuurskunde het actor-gerichte institutionalisme ontwikkeld, dat inderdaad het beste uit deze twee werelden verenigt. Het rationele gedrag wordt ingeperkt door de instituties. Bovendien wordt rekening gehouden met de interactie-vorm. Het beleid blijkt goed te kunnen worden beschreven met methoden uit de social choice theorie. Met name de speltheorie en het Hicks-Kaldor compensatie beginsel geven veel inzicht in beleid .... Lees meer
    
    
• Lente
  • 25-06-2019: Aantekeningen bij prestatie-sturing en -meting

    Auteur: E.A. Bakkum

    Een doelgericht beleid is enkel mogelijk, wanneer men weet wat de uitwerking is. Sturen moet samengaan met meten, via een monitor of management by objective. De huidige column verklaart de prestatie-indicatoren aan de hand van de arbeidsmotivatie. De kenmerken van prestatie-metingen worden onderzocht. Ook worden enkele critici van meten geciteerd. Tenslotte worden vier rapporten met betrekking tot prestatie-sturing besproken, afkomstig van het CPB, de Raad voor Volksgezondheid en de WRR .... Lees meer
    
    
  • 02-05-2019: Social choice theorieën van besluitvorming

    Auteur: E.A. Bakkum

    De social choice theorie reikt modellen van besluitvorming aan, die relevant zijn voor de bestuurskunde. Immers het besluit is een onderdeel van de beleids-cyclus. Met name verdiept de social choice theorie zich in coalitie-vorming. Het coalitie-spel kan stabiele uitkomsten hebben, die behoren tot de kern. Het is denkbaar, dat de actoren in de coalitie nut kunnen overdragen. Vaak zullen de actoren stemmen ruilen (logrolling). De Shapley waarde is een manier om de moraal te integreren in de social choice theorie. Afsluitend zal de toepasbaarheid van de social choice theorie worden onderzocht .... Lees meer
    
    
  • 03-04-2019: Prestatie-sturing en prestatie-indicatoren

    Auteur: E.A. Bakkum

    In de voortgaande zoektocht naar modellen van de politieke realiteit wordt hier de prestatie-sturing onderzocht, vooral met behulp van bestuurskundige analyses. Het economische model van politieke besluitvorming wordt nog eens toegelicht. De effecten van beleidsprikkels op de uitvoering worden beschreven, evenals het gebruik van beleids-indicatoren en enkele suggesties voor toezicht. Hierbij worden rapporten van het CPB, het SCP, en de WRR geraadpleegd. Tenslotte wordt de kritische theorie in de bestuurskunde behandeld .... Lees meer
    
    
• Winter
  • 13-02-2019: Richtingen in de bestuurskunde

    Auteur: E.A. Bakkum

    De bestuurskunde kan een brug slaan tussen de polieke realiteit en economische modellen. Zij ontbeert echter een universele theorie. Hier worden enkele populaire bestuurskundige theorieën geïnventariseerd. Eerst worden enkele voor- en nadelen van het new public management onderzocht. Vervolgens worden de organisatie theorie, de public governance, de garbage can theorie, en de postmoderne theorie kort besproken. Er wordt veel aandacht besteed aan de inhoudelijke onenigheid tussen al deze richtingen .... Lees meer
    
    
  • 06-02-2019: Actormodellen in de bestuurskunde

    Auteur: E.A. Bakkum

    De bestuurskunde kan een brug slaan tussen de polieke realiteit en economische modellen. Echter zij is verdeeld over het mensbeeld, dat ten grondslag moet liggen aan de theorie. Nadat in de jaren 70 van de vorige eeuw de publieke sector onbetaalbaar dreigde te worden, gebruikte de bestuurskunde vaker het beeld van de homo economicus. Toch blijft deze typering omstreden. De huidige column beschrijft een drietal actormodellen, en onderzoekt enkele gevolgen van hun toepassing in bestuurskundige theorieën .... Lees meer
    
    

• Herfst
  • 12-12-2018: Casussen van openbaar bestuur

    Auteur: E.A. Bakkum

    Een aantal bestuurs-organisaties worden onderzocht op de aanwezigheid van elementen uit de traditionele bureaucratie en het new public management. Aan de orde komen achtereenvolgens: het public management in Engeland, met speciale aandacht voor de zorgverlening van de NHS; gemeentelijke diensten in de jaren 80; netwerkbeheer in het milieubeleid; cultuur-omslag in de gemeente Groningen; en de relatie tussen de minister en zijn ministerie. Hoewel dit casussen van bureaucratieën zijn, zijn elementen van public management al zichtbaar .... Lees meer
    
    
  • 05-12-2018: Het nieuwe openbare ondernemerschap

    Auteur: E.A. Bakkum

    Tot op heden is in de Gazet geen bevredigende koppeling gelegd tussen de feitelijke beschrijving van het openbaar bestuur en de diverse bestuurlijke theorieën. De huidige column wil deze leemte vullen door twee modellen van het bestuur te presenteren, te weten de bureaucratie en het new public management (NPM). Het NPM blijkt een aantal gebreken van de bureaucratie op te lossen. Daarom heeft het sinds 1980 gewonnen aan populariteit, en worden zijn instrumenten tegenwoordig veel practisch toegepast .... Lees meer
    
    
  • 05-11-2018: Gezondheidszorg en de omvang van de staat

    Auteur: E.A. Bakkum

    De structuur-problemen van de gezondheidszorg worden beschreven, met name de adverse selection en het moral hazard. Vervolgens wordt de optimale omvang van de staats-uitgaven onderzocht. Er worden empirische tijdreeksten van de staatsquote gepresenteerd. Diverse factoren verhogen de quote. De wet van Wagner en het Baumol effect worden toegelicht. Ook wordt uitgelegd, dat diverse maatschappelijke groepen rente zoekend zijn. Dit geldt voor de burgers, de politici en de staats-bureaucratie .... Lees meer
    
    
  • 02-10-2018: Aantekeningen bij de maatschappelijke moraal volgens Binmore

    Auteur: E.A. Bakkum

    In deze column wordt nader ingegaan op het model, waarmee Binmore de maatschappelijke moraal beschrijft. De bron van empathie wordt getraceerd naar primitieve stamverbanden. Er wordt uitgelegd, hoe Binmore waarde toekent aan individuen. De individuele nutsopties blijken een effect te hebben op de gekozen nutsverdeling. Ook wordt de moraal-theorie van Coleman uitgelegd, en in een rekenvoorbeeld vergeleken met het model van Binmore. Tenslotte wordt apart ingegaan op bepaalde specifieke aspecten van de modellen, zoals de status quo en consensus .... Lees meer
    
    
• Zomer
  • 02-09-2018: Verdelen volgens Nash

    Auteur: E.A. Bakkum

    De huidige column geeft een gedetailleerde uitleg van het axiomatische model van John Nash voor de analyse van onderhandelingen. Zowel de symmetrische als de algemene variant worden behandeld. Het model van Nash wordt gerelateerd aan het model van Rubinstein voor een onderhandeling met tijdsdruk, aan het utilitarisme, en aan de proportionele methode. Er wordt getoond, hoe Binmore hieruit een model van maatschappelijke moraal afleidt. Tenslotte worden de modellen geconfronteerd met ervaringen uit de practijk .... Lees meer
    
    
  • 20-08-2018: Pensioen en bijstand

    Auteur: E.A. Bakkum

    De huidige column behandelt twee beleidsvelden, te weten het pensioen-systeem en de steun aan armen. De kosten van de pensioenen kunnen worden betaald via een omslag of via kapitaal-dekking. Het systeem moet bestand zijn tegen de toekomstige vergrijzing. Armoede is eigenlijk lastig te definiëren. De armoedeverlichting kan de begunstigden onbedoeld en ongewenst afhankelijk maken. De armoedeval moet worden vermeden. Daarom is het huidige beleid gericht op activering. .... Lees meer
    
    
  • 02-08-2018: Fundamenten van de welvaartseconomie

    Auteur: E.A. Bakkum

    De huidige column beschrijft enkele essentiële concepten en modellen van de welvaartseconomie. Allereerst worden de gecompenseerde vraagkromme, het consumenten surplus, de ondernemers-rente, en het dood-gewicht verlies uitgelegd. Vervolgens worden maten van maatschappelijke ongelijkheid behandeld. Zij zijn handig om een aversie tegen ongelijkheid aan te brengen in de maatschappelijke welvaartsfunctie. De econoom Binmore laat zien, dat dit laatste ook kan worden bereikt door het zuivere utilitarisme en het maximin beginsel van Rawls te combineren .... Lees meer
    
    
  • 02-07-2018: Modellen van onderwijsbeleid

    Auteur: E.A. Bakkum

    In een voorgaande column is het maatschappelijke nut van onderwijs geanalyseerd. De vakliteratuur over dat thema maakt vaak gebruik van modellen. Enkele van deze modellen worden gepresenteerd in de huidige column. Het betreft twee modellen van menselijk kapitaal, waaronder een vondst van Mincer. Ook wordt het vraag-aanbod model van Tinbergen in vogelvlucht uitgelegd. Al deze modellen maken gebruik van de econometrie ten einde ze inzetbaar te maken voor de beleids-advisering .... Lees meer
    
    
• Lente
  • 25-06-2018: Het maatschappelijk nut van onderwijs

    Auteur: E.A. Bakkum

    De Gazet besteedt toenemend aandacht aan de volkshuishouding. De huidige column analyseert de theorie van het onderwijsbeleid. Er worden leertheorieën voor volwassenen behandeld, met name de cognitieve en humanistische theorie. De theorie van het menselijk kapitaal en de theorie van screening worden uitgelegd. Er wordt een overzicht gegeven van de recente beleidstheorie met betrekking tot het primaire, secundaire en tertiaire onderwijs. Tenslotte wordt kort ingegaan op de visies van Van Kemenade en Tinbergen .... Lees meer
    
    
  • 18-05-2018: Sociale verzekeringen

    Auteur: E.A. Bakkum

    Een analyse van de welvaartsstaat kan enkel slagen, wanneer er inzicht is in de verdeling van inkomens. De huidige column presenteert een model om de sociale verzekeringen te beschrijven. Mensen hechten aan zekerheid. Helaas zijn zulke verzekeringen vatbaar voor verkeerde selectie en perverse prikkels. Er worden practische ervaringen besproken, met kleine begrafenis fondsen, de verzekeraars De Centrale en Bond Moyson, initiatieven uit de christelijke beweging, en werkloosheids-fondsen. Private initiatieven zijn slechts beperkt in staat om sociale zekerheid te bieden .... Lees meer
    
    
  • 15-05-2018: De verdeling van inkomens

    Auteur: E.A. Bakkum

    Tot nu toe heeft de Gazet weinig aandacht besteed aan de theorie van de inkomens-verdeling. Deze theorie is echter onmisbaar bij de analyse van de welvaartsstaat. Daarom behandelt de huidige column de eerste beginselen. Het verschil tussen bruto en netto inkomens wordt uitgelegd. Diverse afbeeldingen van de verdeling worden getoond, zoals de frequentie-verdeling en het Lorenz diagram. Enkele gangbare maten van de inkomens-ongelijkheid worden beschreven, waaronder de parameter van Pareto en de Gini coëfficiënt .... Lees meer
    
    
  • 12-04-2018: De evolutie van instituties

    Auteur: E.A. Bakkum

    Economen raken steeds meer geïnteresseerd in de maatschappelijke evolutie, die wordt gedreven door de interacties tussen belangengroepen. De huidige column bespreekt kort enkele essentiële aspecten van de evolutie, zoals de groepsdynamiek en de zoektocht naar een goede beleidsmix. Men streeft naar een maatschappelijk evenwicht. Ter illustratie volgt een uitleg van de coördinatie-problemen tussen groepen, het zwartrijden (free riding) binnen een groep, en de toepassing van de speltheorie en populatiemodellen op de evolutie .... Lees meer
    
    
• Winter
  • 20-03-2018: Aantekeningen bij de welvaartsfunctie

    Auteur: E.A. Bakkum

    Maatschappelijke welvaartsfuncties helpen om vraagstukken van verdeling te analyseren. Zij geven inzicht in de morele keuzes van beleidsvorming. De huidige column behandelt diverse van zulke functies, en combineert ze met modellen van geldnut, waaronder dat van Ragnar Frisch. Ook worden ze in verband gebracht met de billijkheids-theorie van Rawls, zij het in de interpretatie van Binmore. Deze kennis wordt vergeleken met oudere teksten in de Gazet. Tenslotte worden verwante rapporten van het CPB en de WRR besproken .... Lees meer
    
    
  • 15-02-2018: Vijf jaren analyse van de welvaartsstaat

    Auteur: E.A. Bakkum

    De industrialisatie schept zoveel rijkdom, dat zij uitmondt in de welvaartsstaat. De welvaartsstaat kent een grote diversiteit aan vormen. De huidige column beschrijft enkele modellen, die ordening zoeken in de diversiteit. Na een algemene introductie over groepsgedrag en de beleidsmix worden gepresenteerd: het inclusie model, het paradigma van het radicale midden, het vertrouwens-model, en het drie-werelden model. Tenslotte worden rapporten van het CPB en de WRR besproken .... Lees meer
    
    

• Herfst
  • 27-12-2017: Economische hervormingen in Nederland

    Auteur: E.A. Bakkum

    Onder de kabinetten Lubbers en Kok is de Nederlandse economie wonderbaarlijk opgebloeid. De huidige column onderzoekt het gevoerde beleid van deze kabinetten, aan de hand van het boek A Dutch miracle. Het blijkt, dat is gekozen voor het corporatisme of het pluralisme, afhankelijk van het beleidsveld. Ook wordt de kritiek op het beleid onderzocht. Balkenende en Fortuyn willen het corporatisme vervangen door pluralisme, eventueel op organische grondslag .... Lees meer
    
    
  • 23-12-2017: Het herstel van de Nederlandse economie

    Auteur: E.A. Bakkum

    Na een diepe recessie in de vroege jaren tachtig van de vorige eeuw heeft de Nederlandse economie zich bijzonder gunstig ontwikkeld, ook in vergelijking met de Europese buurstaten. Dit is te danken aan een pakket van ingrijpende maatschappelijke hervormingen. De huidige column illustreert deze ontwikkeling aan de hand van economische indicatoren, zoals de economische groei, de arbeidsparticipatie, de kosten van de verzekering voor arbeidsongeschikten, de participatie van oudere mannen, de arbeidsproductiviteit, en de investeringsquote .... Lees meer
    
    
  • 28-11-2017: Modellen van privatisering

    Auteur: E.A. Bakkum

    Een voorgaande column heeft geanalyseerd, hoe publieke goederen kunnen worden aangeboden door private ondernemingen. Daarbij is ook de marktregulering behandeld. De huidige column verwerkt enkele van die inzichten in een model. Het eerste model bespreekt de politieke fasering van de privatiseringen. Het tweede model laat zien, hoe een private onderneming kan worden aangestuurd via subsidies. Het derde model toont de regulering van een natuurlijk monopolie via de tariefstructuur .... Lees meer
    
    
  • 22-11-2017: Privatiseringen

    Auteur: E.A. Bakkum

    In enkele voorgaande columns is gewezen op de positieve prikkels, die uitgaan van het private eigendom. Daarom is het logisch nu de effecten van de privatisering in de publieke sector te onderzoeken. De nieuwe institutionele economie draagt nuttige inzichten aan, die hier worden opgesomd. Ook worden manieren van marktregulering gepresenteerd. Enkele ervaringen met marktwerking worden beschreven. Tenslotte wordt de radicale kritiek van E. Tonkens en van de PvdA commissie Van Thijn besproken .... Lees meer
    
    
  • 25-10-2017: Collectief eigendom van de productiemiddelen (2)

    Auteur: E.A. Bakkum

    Eigendomsrechten van productiefactoren blijken invloed te hebben op de prikkels tot productie. Deze column analyseert de prikkels van de directie in de non-profit organisatie, de staatsbureaucratie, en de staatsonderneming. Ook wordt nogmaals het maatschappelijke eigendom in het Leninistische paradigma bestudeerd. De Leninistische grondslagen worden vergeleken met die in het moderne institutionalisme. In al deze gevallen blijkt de groepsmoraal een doorslag gevende factor te zijn .... Lees meer
    
    
  • 15-10-2017: Het radicale midden in Duitsland

    Auteur: E.A. Bakkum

    Twintig jaren terug boekten sociaal-democratische partijen succes met het beleid van het radicale midden. De huidige column analyseert de ervaringen van de Duitse SPD. De SPD-ideoloog Thomas Meyer pleit voor de sociale democratie, die positieve grondrechten verdedigt. Er wordt aandacht besteed aan zowel de visie van de sociaal-democratische hoofdstroom, als de linker vleugel binnen de SPD (Eppler en Nahles). De OESO gegevensbestanden worden gebruikt om de beleidseffecten van het radicale midden te onderzoeken .... Lees meer
    
    
• Zomer
  • 17-09-2017: Het radicale midden en de Paarse kabinetten

    Auteur: E.A. Bakkum

    In de jaren negentig van de vorige eeuw komt de ideologie van het radicale midden op, die vooral wordt gedragen door centrum-linkse partijen. De huidige column vat nog eens diens beginselen samen. De Amerikaanse variant wordt beschreven, die de fundamenten heeft gelegd. Vervolgens wordt het beleid van de twee Paarse kabinetten in Nederland onderzocht, omdat ook die worden gerekend tot de stroming van het radicale midden. Veel aandacht wordt besteed aan de kritiek vanuit de PvdA op haar eigen Paarse coalitie .... Lees meer
    
    
  • 03-09-2017: Collectief eigendom van de productiemiddelen

    Auteur: E.A. Bakkum

    De diversiteit aan eigendomsvormen heeft de economisten altijd gefascineerd. De huidige column beschrijft eerst enkele principes van eigendom. Vervolgens wordt een analyse gepresenteerd voor drie basisvormen van eigendom binnen de onderneming. Het geval van de productie-coöperatie wordt in detail onderzocht. Tenslotte wordt het maatschappelijke eigendom bestudeerd, zoals dat voorkomt in het Leninisme. De Leninistische onderneming wordt mathematisch gemodelleerd. .... Lees meer
    
    
  • 10-08-2017: Machtsmodellen en de practijk

    Auteur: E.A. Bakkum

    Het wordt in de economische wetenschap steeds gebruikelijker om het traditionele neoklassieke paradigma aan te vullen met modellen van menselijk gedrag, zoals de machtsstrijd. De huidige column beschrijft twee modellen, waarin het toernooi wordt gecombineerd met rente zoeken. Zij worden geplaatst in de context van de revolte theorie van J.S. Coleman. Ook worden toernooien met immateriële (ideologische) premies behandeld, zoals is voorgesteld door D. Pels en is toegepast in het Leninisme .... Lees meer
    
    
  • 15-07-2017: Modellen van macht

    Auteur: E.A. Bakkum

    Groepsmacht speelt een belangrijke rol in economische systemen. De huidige column presenteert drie modellen van machtsgebruik. Eerst wordt de machtsverdeling in netwerken geanalyseerd. Bij bilaterale ruilprocessen blijkt dat de macht wordt bepaald door de positie in het netwerk. Vervolgens krijgt de theorie van rente zoekend gedrag bij belangengroepen aandacht. Het doel is de herverdeling van inkomen. Tenslotte wordt de theorie van het toernooi als beloningsvorm beschouwd. Het toernooi kan de motivatie vergroten bij risico neutrale werkers, zoals het management .... Lees meer
    
    
  • 02-07-2017: Modellen in de nieuwe institutionele economie

    Auteur: E.A. Bakkum

    De huidige column presenteert weer enkele interessante modellen van de nieuwe institutionele economie. Allereerst wordt het herhaalde gevangenen-spel geanalyseerd. Vervolgens wordt een model gepresenteerd, dat de zoekkosten op de markt in rekening brengt. Eveneens nuttig zijn modellen die de handhaving van normen beschrijven. En tenslotte wordt nogmaals ingegaan op het beslisser-uitvoerder probleem. De gehanteerde abstracties over de menselijke natuur worden getoetst aan inzichten uit de psychologie .... Lees meer
    
    
• Lente
  • 17-06-2017: Christen-democratische visies op het algemeen belang (2)

    Auteur: E.A. Bakkum

    In deze column wordt de hedendaagse christen-democratie verkend. Ter herinnering wordt nog eens de politieke filosofie van de staat samengevat. Zij wordt vergeleken met het evolutionaire institutionalisme, dat nu ook ingang vindt in de economie. Daarna worden de kenmerken van de christelijke politiek geschetst tot aan de vorming van het CDA. Tegen deze achtergrond wordt het denken van vijf christelijke auteurs besproken, te weten H.M. de Lange, C. Huijsen, A. Rouvoet, J.P. Balkenende, en S. Buma. Een evaluatie voltooit de column .... Lees meer
    
    
  • 10-06-2017: Christen-democratische visies op het algemeen belang

    Auteur: E.A. Bakkum

    Sinds jaren bestudeert de Gazet de ideologische richtingen in de politiek. Daarbij staat de vraag centraal, hoe de wil van de burgers wordt vertaald in beleid. Deze column analyseert de visie van de christen-democratie vanaf haar opkomst tot ruwweg 1990. De aandacht wordt vooral gericht op de protestantse zuil. De twee dominante partijen ARP en CHU worden besproken, evenals hun opvolger het CDA. Speciale aandacht is er voor de ideeën van de bekende leiders W. Banning en J. Zijlstra. Ook wordt het maatschappelijk draagvlak voor de christen-democratie onderzocht. .... Lees meer
    
    
  • 02-05-2017: Vijf jaren theorie van de arbeidsmarkt

    Auteur: E.A. Bakkum

    Sinds zijn oprichting besteedt de Gazet aandacht aan de theorie van de arbeidsmarkt. De huidige column geeft een overzicht van enkele eerdere publicaties. Er worden nutsfuncties beschreven, die de arbeidsbelasting meewegen. De behoeften, motieven en motivaties van werkers worden geïnventariseerd, in navolging van De Man en Herzberg. De visies van de psychologie en het institutionalisme op de arbeidsmarkt worden uitgelegd. De hedonistische loontheorie en opportunisme worden gemodelleerd. .... Lees meer
    
    
  • 03-04-2017: Maatschappelijk of sociaal kapitaal

    Auteur: E.A. Bakkum

    De huidige column onderzoekt de invloed van het sociale kapitaal op de maatschappelijke vooruitgang. Met name worden de visies van J.S. Coleman en R. Putnam op het sociale kapitaal behandeld. Putnam stelt een index voor om sociaal kapitaal te meten. Hij betoogt dat de maatschappij baat heeft bij meer sociaal kapitaal. Nochtans blijven de conclusies omstreden. Daarom beschrijft de column enige relevante vondsten uit de psychologie, de filosofie, en het institutionalisme. Ook dit neemt de twijfels over de conclusies niet weg. .... Lees meer
    
    
• Winter
  • 02-03-2017: De nieuwe institutionele economie

    Auteur: E.A. Bakkum

    Instituties zijn een populair thema in de Gazet. De huidige column behandelt twee stromingen van het nieuwe economische institutionalisme. Oliver Williamson neemt het neoklassieke paradigma als uitgangspunt, terwijl Douglas North een evolutionaire theorie ontwikkelt. Allebei analyseren zij de transactie kosten. Er worden casussen behandeld van adverse selection, self-enforcing contracts, en moral hazard. Tijds-inconsistentie, het beslisser-uitvoerder probleem, specifieke investeringen en leerprocessen (innovatie, imitatie) komen ter sprake. .... Lees meer
    
    
  • 10-01-2017: Economische netwerken en groepen (2)

    Auteur: E.A. Bakkum

    Ruim drie jaren terug presenteerde de Nederlandse econoom P. Frijters een economische theorie, die een groepsmodel combineert met het concept van de homo economicus, die in staat is tot toewijding. De huidige column toetst de theorie aan de kennis van de sociologie en de psychologie. Deze twee disciplines blijken daadwerkelijk steun te geven aan de hypothesen in de theorie van Frijters. De inzichten worden toegepast op de practijk, te weten de onderneming, de bilaterale transactie, het kartel, en het bedrijfschap. .... Lees meer
    
    

• Herfst
  • 09-11-2016: Economische netwerken en groepen

    Auteur: E.A. Bakkum

    Hoewel groepsprocessen vaak worden genegeerd in de economie, is uit de sociologie en psychologie bekend dat zij toch veel invloed uitoefenen. De econoom R.H. Coase heeft al gewezen op de kosten van marktwerking en van organisatie. Recent hebben onder andere de econoom P. Frijters en de socioloog J.S. Coleman dit fenomeen nader bestudeerd. De huidige column beschrijft de groeps-dynamica aan de hand van het boek van D.R. Forsyth. Ter sprake komen leiderschap, de invloed van groepsnormen, besluitvorming, en conflicten binnen de groep en tussen groepen. .... Lees meer
    
    
  • 23-10-2016: De protestantse vakbeweging (2)

    Auteur: E.A. Bakkum

    Het is onder economen en sociologen controversieel, hoeveel gewicht de moraal heeft bij sociaal-economische processen. De huidige column zoekt een antwoord in de geschiedenis van de vakcentrale CNV. De positie van de protestantse vakbeweging wordt bestudeerd in de perioden van achtereenvolgens de maatschappelijke woelingen rond 1918, het corporatisme in het interbellum, de wederopbouw na 1945, en de opkomst van New Left vanaf 1966. Hoewel de moraal nogal rekbaar is, en vaak niet haar pretenties waarmaakt, blijkt zij toch invloed te hebben. .... Lees meer
    
    
• Zomer
  • 15-09-2016: Aantekeningen bij de gelukseconomie

    Auteur: E.A. Bakkum

    De gelukseconomie is nog volop in ontwikkeling. De huidige column gaat nader in op enkele strijdpunten in deze discipline. Men bestudeert diverse soorten nut, onder meer van het cognitieve en affectieve type. Het fenomeen van de werkloosheid geeft hiervan een illustratie. Per saldo lijkt toch het monistische nut het meest bruikbaar te zijn. Gevoelswaarnemingen volgen een ratio-schaal, met een vast referentie punt. Geluk neemt toe met het individuele inkomen, ook op nationaal niveau. Er is dus geen reden voor staats-paternalisme, zoals een beleid van groei-remming. .... Lees meer
    
    
  • 15-08-2016: Liberalisme en communitarisme

    Auteur: E.A. Bakkum

    De economische ordening wordt bepaald door het mensbeeld, dat men aanhangt. Sinds het socialisme in diskrediet raakte, is alom het liberalisme dominant. Echter het communitarisme is een alternatieve optie. De huidige column beschrijft het communitarisme, alsmede een variant, het multiculturalisme. Ook wordt de relatie met het marxisme behandeld. Amitai Etzioni is een belangrijke ideoloog van het communitarisme. Hij introduceert het Ik & Wij model, en de nieuwe Gouden Regel. Pieter Hilhorst draagt ideeën aan voor een practische invulling. .... Lees meer
    
    
  • 10-07-2016: De protestantse vakbeweging (1)

    Auteur: E.A. Bakkum

    Enkele eerdere columns hebben de missie van de vakbeweging onderzocht. De huidige column bouwt hierop voort, echter met speciale aandacht voor de moraal. De protestantse vakbeweging is een vruchtbaar object van studie voor de rol van de zedelijke factor. De ontwikkeling van Patrimonium naar het CNV wordt beschreven. Met name kunnen de liberale en communautaire visies op de vakbeweging met elkaar worden vergeleken. De hoofdtekst wordt geïllustreerd met vele boeiende voorbeelden uit de practijk, die gemaks halve zijn ondergebracht in voetnoten. .... Lees meer
    
    
• Lente
  • 04-06-2016: De maatschappij leer bij Kuyper en Slotemaker de Bruine

    Auteur: E.A. Bakkum

    Met de komst van de Europese democratie ging de confessionele politiek zich organiseren, en daarmee werd zij een geduchte concurrent van de sociaal-democratie. De huidige column beschrijft de beginselen, die protestantse leiders hebben gegeven aan hun politieke partijen. Na een algemene inleiding worden de opvattingen van twee vroege politici nader geanalyseerd, te weten die van Abraham Kuyper en Jan Slotemaker de Bruine. Hierbij ligt de nadruk op hun invulling van het maatschappelijke beleid, dat juist in hun tijd alle aandacht vroeg .... Lees meer
    
    
  • 20-05-2016: Het disconto voor intertemporele afwegingen

    Auteur: E.A. Bakkum

    Besluiten kunnen verstrekkende gevolgen hebben voor de toekomst. Daarom heeft de economische wetenschap modellen bedacht, waarmee de consequenties van besluiten kunnen worden doorgerekend. Zij voorzien nutsfuncties van een intertemporele discontering. De huidige column breidt het Walrasiaanse model uit met een intertemporeel nut. Vervolgens wordt het toegepast in het overlappende generatie (OLG) model. Hierna wordt enige kritiek vanuit de gedragseconomie vermeld. Tenslotte wordt uitgelegd hoe Van Praag herinneringen en verwachtingen disconteert in het nuts oordeel. .... Lees meer
    
    
  • 15-04-2016: Aantekeningen bij de rationele keuze leer

    Auteur: E.A. Bakkum

    In enkele recente columns staat de rationele keuze leer (RKL) van Coleman centraal. De huidige column voorziet diens theorie van kanttekeningen, met name afkomstig uit de sociale psychologie. Aldus worden de maatschappij wetenschappen beter geïntegreerd. Het leermodel van Kolb toont de dynamiek in de individuele cognitie. De RKL kan worden aangevuld met modellen van groepsstructuren. Ook is het wenselijk om rekening te houden met de diverse motivaties en principes van verdelende rechtvaardigheid. En tenslotte zijn niet alle middelen geheel commensurabel. .... Lees meer
    
    
• Winter
  • 15-03-2016: Normen in de rationele keuze leer

    Auteur: E.A. Bakkum

    Elke maatschappij regelt het menselijke gedrag door een eigen moraal te ontwikkelen. De moraal doordringt ook de economie, en bepaalt daar mede de doelmatigheid en de maatschappelijke welvaart. Nochtans is weinig bekend over de ontstaanswijze van normen. De huidige column verklaart normen met behulp van de rationele keuze leer. Daartoe wordt de waarde rationaliteit geanalyseerd. Er wordt uitgelegd hoe normen kunnen worden gehandhaafd. Het opleggen van sancties ligt voor de hand, maar ook verinnerlijking is denkbaar. Diverse wiskundige modellen worden behandeld. .... Lees meer
    
    
  • 11-02-2016: Het radicale midden

    Auteur: E.A. Bakkum

    In de tachtiger jaren ging de originele sociaal-democratie ideologisch failliet. Noodgedwongen hebben de sociaal-democratische partijen zich programmatisch hervormd in het radicale midden (Derde Weg, Neue Mitte). Daarna heeft het radicale midden vele electorale successen geboekt. De huidige column analyseert de politiek van het radicale midden. Kenmerkend is zijn pluralisme. De varianten in Engeland en Duitsland krijgen bijzondere aandacht. Zij worden vergeleken met het Van Waarde project in Nederland. .... Lees meer
    
    
  • 21-01-2016: Een lineair systeem van handelen

    Auteur: E.A. Bakkum

    De bekende socioloog J.S. Coleman ontwikkelt in zijn boek Foundations of social theory een model van maatschappelijke ruil. In essentie baseert het model op de neoklassieke theorie van Walras, Jevons en Edgeworth. Coleman laat zien dat zij kan worden toegepast in maatschappelijke situaties, buiten de economie. De huidige column behandelt zijn formalisme. Ook worden fascinerende gevallen uitgediept, zoals het optreden van transactie kosten of van onzekerheid. De column wordt afgesloten met illustratieve rekenvoorbeelden. .... Lees meer
    
    

• Herfst
  • 23-12-2015: Het beslisser-uitvoerder model

    Auteur: E.A. Bakkum

    Lange tijd heeft men gemeend dat een hiërarchie uitstekend geschikt is om een beleid uit te voeren. Echter het beslisser-uitvoerder (principal-agent) model heeft twijfels gezaaid over dit geloof. De huidige column geeft een uitgebreide uitleg van het model, dat heeft geleid tot een herwaardering voor marktwerking, ook in de publieke sector. De gedragseconomie draagt enkele verbeteringen aan. Tenslotte wordt het wiskundige model in detail beschreven, althans voor het geval van de onzichtbare inspanning .... Lees meer
    
    
  • 25-11-2015: Reputatie-signalen in de economie

    Auteur: E.A. Bakkum

    Veel economische transacties hebben een tijdsasymmetrie, die de handelaren dwingt om vertrouwen te stellen in elkaar. Vertrouwen baseert in laatste instantie op een reputatie. De huidige column laat zien hoe de handelaren hun reputatie signaleren aan elkaar door te kiezen voor een bepaald gedrag. Na een algemene inleiding aan de hand van de socioloog J.S. Coleman wordt de signalering geïllustreerd met voorbeelden van het gedrag in oligopolies, van het beleid van een Centrale Bank, en van werkzoekenden op de arbeidsmarkt. .... Lees meer
    
    
  • 13-11-2015: Een nieuw-Keynesiaans model van het monetaire beleid

    Auteur: E.A. Bakkum

    Traditioneel heeft men het monetaire beleid geanalyseerd met het AS-AD model. Echter tegenwoordig geeft men de voorkeur aan een nieuw-Keynesiaans model, dat is gebaseerd op de Phillips curve en op de geaggregeerde vraag. De huidige column legt dit model uit. Daarbij worden ook varianten behandeld, te weten het Barro-Gordon model en een versie met een oneindige tijdshorizon. De autonomie van de Centrale Bank wordt onderzocht. Het persoonlijke geluk blijkt empirisch samen te hangen met inflatie en werkloosheid .... Lees meer
    
    
  • 24-10-2015: De missie van de vakbeweging (3)

    Auteur: E.A. Bakkum

    Diverse columns in de Gazet hebben geprobeerd om de missie van de vakbeweging te omschrijven. De huidige column onderzoekt de missie, die de Nederlandse vakbeweging ontwikkelde in de zeventiger jaren van de vorige eeuw. Eerst wordt de toenmalige economische situatie geanalyseerd, en de sociaalculturele tijdgeest wordt geschetst. Dit laatste wordt geïllustreerd met enkele karakteristieke biografieën. Tenslotte worden het bedrijvenwerk en de toenmalige vakbondsacties toegelicht. .... Lees meer
    
    
  • 02-10-2015: De substitutie van arbeidsloon en vrije tijd

    Auteur: E.A. Bakkum

    De neoklassieke theorie veronderstelt dat het arbeidsloon en de vrije tijd zich redelijk lenen voor substitutie. In deze column wordt uitgelegd, hoe volgens R. Layard de substitutie irrationeel verloopt, wegens de menselijke rivaliteit en gewenning. Ook wordt een model behandeld van een CAO onderhandeling met het arbeidsloon en de vrije tijd als inzet. Het herinnert aan het werk van Sam de Wolff. Tenslotte wordt uit de gelukseconomie beschreven hoe Van Praag de metingen van menselijke voorkeuren analyseert met de probit methode. .... Lees meer
    
    
• Zomer
  • 24-09-2015: De missie van de vakbeweging (2)

    Auteur: E.A. Bakkum

    De vakbeweging is een kartel met een apart karakter. De huidige column onderzoekt in hoeverre zij invloed kan uitoefenen op de loonhoogte en op het functioneren van het bedrijfsleven. De democratische structuur van een vakbond wordt beschreven. Helaas leidt het materialisme van vakbonden soms ook tot strafbaar gedrag. Vervolgens wordt de missie van de Nederlandse vakbeweging geanalyseerd voor de naoorlogse periode, die is gekenmerkt door corporatisme en door de geleide loonpolitiek. Tegenwoordig bestaan er theorieën, die de CAO onderhandelingen kunnen modelleren .... Lees meer
    
    
  • 07-09-2015: Sociaaldemocratische visies op het algemeen belang (3)

    Auteur: E.A. Bakkum

    In de voorgaande maanden zijn twee columns verschenen over de sociaaldemocratische visie op het algemeen belang. Zij stelt de sociaaldemocratie in staat om het collectieve welzijn te vertalen in een politieke doel- of beleidsfunctie. Echter in de loop der tijd is die visie aanzienlijk gewijzigd. De huidige column beschrijft de visies van zes kopstukken uit de meest recente decennia, te weten Hans van den Doel, Helmut Schmidt, François Mitterrand, Paul Kalma, Femke Halsema, en Gerhard Schröder. Zij illustreren helder de opkomst van het Derde Weg denken. .... Lees meer
    
    
  • 29-07-2015: Economische systemen in de Derde Wereld

    Auteur: E.A. Bakkum

    Sinds ruim een eeuw probeert het kapitalistische westen om de armoede in de Derde Wereld te bestrijden. De huidige column behandelt een aantal economische theorieën, die suggesties doen voor een effectief ontwikkelingsbeleid. Allereerst wordt het dualisme van J.H. Boeke beschreven. Vervolgens wordt ingegaan op de voorstellen van het plancomité van de Verenigde Naties, onder voorzitterschap van Jan Tinbergen. Dit wordt afgesloten met een terugblik in 1992, vooral van H.W. Singer. Ter aanvulling wordt de mening van toenmalig Novib-directeur M. van den Berg .... Lees meer
    
    
  • 06-07-2015: Het belang van innovatie

    Auteur: E.A. Bakkum

    In voorgaande columns is wel geprobeerd om de wisselwerking tussen innovatie en economische groei te analyseren. Innovatie is een lastig en slecht begrepen verschijnsel. De huidige column geeft een overzicht van een aantal gangbare opvattingen over innovativiteit en R&D. Het begint met een historisch overzicht, en beschrijft daarna de actuele wetenschappelijke inzichten. Ook de visie van de originele sociaaldemocratie wordt behandeld. Tenslotte wordt een simpel wiskundig model van onderzoek en ontwikkeling gepresenteerd. .... Lees meer
    
    
• Lente
  • 18-06-2015: Ervaringen met economische planning

    Auteur: E.A. Bakkum

    Vele columns van de Heterodoxe Gazet zijn gewijd aan de theorie van de economische planning. In theorie is de planning in het kapitalisme een volwaardig alternatief voor de vrije marktwerking. Aldus vraagt men zich af hoe goed de planning in de practijk heeft gepresteerd, ten opzichte van zuivere markteconomieën. De huidige column evalueert het planbeleid in Frankrijk via een vergelijking met het ordoliberalisme in West-Duitsland. Eerst wordt het beleid in allebei de staten geschetst voor de periode 1950-1970. Vervolgens wordt nagegaan hoe de economische groei .... Lees meer
    
    
  • 28-05-2015: Grenzen aan het vraagzijde beleid

    Auteur: E.A. Bakkum

    Sinds de zeventiger jaren van de vorige eeuw heeft het vraagzijde beleid veel van zijn aanzien verloren. De huidige column schetst hoe indertijd het politieke debat zich ontwikkelde. Daartoe worden allereerst de denkbeelden van de toen toonaangevende leiders Den Uyl, Lubbers, Kok, en Wagner geanalyseerd. Vervolgens wordt de opkomst van nieuwe theoretische inzichten geschetst. Het vraagzijde beleid baseert op de Phillips curve. De economen Friedman en Lucas trekken die in twijfel, en wijzen op het belang van de aanpassende en rationele verwachtingen .... Lees meer
    
    
  • 11-05-2015: Sociaaldemocratische visies op het algemeen belang (2)

    Auteur: E.A. Bakkum

    De democratie kan pas opbloeien, als het de staat lukt om de wensen van de burgers te vertalen in een goed beleid. Deze column verdiept zich in de filosofische opvattingen over dit vraagstuk, en met name hoe diverse politieke denkers een morele invulling willen geven aan het algemeen belang. De invulling blijkt te rusten op twee peilers, namelijk de bestaanszekerheid en de persoonlijke autonomie. Er worden visies bestudeerd uit de sociaal-democratische geschiedenis, te weten die van Karl Kautsky, Pieter Jelles Troelstra, Joop den Uyl, Oskar Lafontaine, Anthony Giddens, en Wouter Bos .... Lees meer
    
    
  • 14-04-2015: Economische statistieken van Europa en Noord-Amerika

    Auteur: E.A. Bakkum

    Tegenwoordig zijn er voldoende statistische gegevens beschikbaar (ook op het internet) om de prestaties van verschillende economische systemen te vergelijken. Aldus kan men tijdreeksen opstellen en dwarsdoorsneden maken van een aantal staten. De huidige column maakt zo een analyse voor de economische groeivoet, de arbeidsproductiviteit, de werkloosheid, het begrotingstekort, de staatsschuld, de handelsbalans en de omvang van de overheid. De gegevens zijn ontleend aan Eurostat en bij het Groningen Growth and Development Centre. .... Lees meer
    
    
• Winter
  • 31-03-2015: De ontwikkeling van de Europese markt

    Auteur: E.A. Bakkum

    Vooralsnog is de Europese Unie mondiaal het economisch machtigste handelsblok. Bovendien is de verenigde Europese markt nog lang niet af, maar volop in ontwikkeling. Dat proces veroorzaakt onzekerheid, maar het biedt eveneens kansen. De huidige column probeert dit boeiende fenomeen in hoofdlijnen te schetsen. De informatie is met name gehaald uit Industrial organization in context van Stephen Martin, en uit Économie, sociologie et histoire du monde contemporain van Alain Beitone. Daarnaast is Economic planning and policies geraadpleegd. Vervolgens wordt geschetst .... Lees meer
    
    
  • 25-03-2015: Enkele modellen van trusts en kartels

    Auteur: E.A. Bakkum

    Paradoxaler wijze biedt de moderne economische theorie enige steun aan de voorspelling van de originele sociaaldemocratie, dat het bedrijfsleven zich onvermijdelijk zou ontwikkelen naar een steeds grotere concentratie. De huidige column behandelt vier modellen van combinaties (trusts en kartels, oligopolies), ontleend aan het boek Industrial organization in context van Stephen Martin. Bundeling van producten is een sterk machtsmiddel. Ook prijsdiscriminatie geeft grote voordelen. Dankzij deze technieken kan de combinatie handig inspelen op de reserveringsprijzen van .... Lees meer
    
    
  • 11-03-2015: Sociaaldemocratische visies op het algemeen belang

    Auteur: E.A. Bakkum

    De democratie kan pas opbloeien, als het de staat lukt om de wensen van de burgers te vertalen in een goed beleid. De staatsethiek krijgt vorm in de politieke strijd tussen de diverse politieke bewegingen. De huidige column verrijkt dit betoog met enkele inzichten van de politicoloog Lambert Giebels, zoals het pluralisme. Daarna volgen er visies op de staatsethiek van enkele denkers uit de sociaal-democratische geschiedenis, te weten Curt Geyer, Willem Bonger, Eduard van Cleeff, Erhard Eppler, Thijs Wöltgens, Jos de Beus en Monika Sie Dhian Ho. .... Lees meer
    
    
  • 24-02-2015: De politieke filosofie van de staat

    Auteur: E.A. Bakkum

    In vele columns op deze portaal is benadrukt, dat economische markten enkel kunnen functioneren, indien zij worden gereguleerd door de staat. De cruciale vraag is hoe de staat alle individuele behoeften kan vertalen in een algemeen beleid. De huidige column begint met een recapitulatie van de inzichten, die uw columnist tot heden heeft opgedaan. Vervolgens worden deze inzichten getoetst aan visies van Herman van Erp in Het politiek belang, Johan Graafland in Economics, ethics and the market, Rutger Claassen in Het huis van de vrijheid, en Siep Stuurman in Kapitalisme en burgerlijke staat.... Lees meer
    
    
  • 06-02-2015: Het debat over de bedrijfsconcentratie

    Auteur: E.A. Bakkum

    Van oudsher heeft de sociaaldemocratie de opvatting verdedigd, dat de economie is onderworpen aan een voortschrijdende concentratie in het bedrijfsleven. Er zouden steeds meer combinaties (trusts en kartellen) ontstaan, wat de grondslag zou vormen voor het politieke imperialisme. De huidige column inventariseert dit dogma aan de hand van twee bronnen, te weten Trusts en kartels van F.M. Wibaut en Das Finanzkapital van R. Hilferding. Hun voorspelling wordt vergeleken met de moderne economische inzichten over collusies en concentratie. Al is er .... Lees meer
    
    
  • 26-01-2015: De gedragseconomie

    Auteur: E.A. Bakkum

    De gedragseconomie biedt een nuttige aanvulling op de gelukseconomie, die op deze portaal een prominente plaats heeft gekregen. Deze column behandelt de gedragseconomie aan de hand van het boek An introduction to behavioral economics van N. Wilkinson. Allereerst wordt het verschijnsel van de begrensde rationaliteit uitgelegd. Vervolgens worden een aantal speciale thema's nader beschouwd, te weten het portfolio beheer, irrationele voorkeursfuncties, altruïsme en wrok, en de verdiscontering van tijdsvoorkeuren. De conclusie is dat de homo economicus .... Lees meer
    
    

  • 04-01-2015: De missie van de vakbeweging

    Auteur: E.A. Bakkum

    Sinds ruim een eeuw is de vakbeweging een institutionele factor in het functioneren van de arbeidsmarkt. Zij is een kartel van werknemers. De huidige column analyseert in hoeverre de vakbeweging in staat is om de arbeidsmarkt eigenhandig aan te sturen. Allereerst wordt onderzocht wat voor verwachtingen de grondleggers van de vakbeweging hadden (hier verpersoonlijkt in Jan Oudegeest). Vervolgens wordt bekeken wat de situatie van de vakbeweging daadwerkelijk is geworden, eerst een halve eeuw later (in de late zestiger jaren) en daarna nogmaals een halve eeuw later (heden) .... Lees meer
    
    

• Herfst
  • 08-12-2014: Economische planning door de staat

    Auteur: E.A. Bakkum

    Op dit webportaal zijn vele modellen beschreven van staatsinterventies in de economie. Aan de hand van het werk van Jan Tinbergen zet de huidige column uiteen waarom vaak de staatsinterventie onvermijdelijk is. De staat stelt beleidsdoelen ten einde het welzijn van zijn burgers te optimaliseren. Er wordt een plan geformuleerd om die doelen te bereiken met behulp van de beschikbare beleidsinstrumenten. Deze planning maakt intensief gebruik van modellen. Ook wordt de convergentietheorie van Tinbergen geschetst, alsmede de commentaren erop van de econoom Hans van den Doel (vooral bekend van Nieuw Links) .... Lees meer
    
    
  • 17-11-2014: Voetnoten bij de publiekrechtelijke bedrijfsorganen

    Auteur: E.A. Bakkum

    Deze column vult de eerdere beschouwing over de publiekrechtelijke bedrijfsorganen (PBO) aan met allerlei voetnoten. Deze laten zien hoe de inbreng van personen invloed uitoefent op de politieke ontwikkelingen. Tot de leidende personen behoren J. Veraart, D.U. Stikker, E. Kupers, W. Drees en H. Vos. Er wordt uitvoerig stilgestaan bij de positie van de vakbeweging tijdens de Duitse bezetting van 1940-1945. In deze tijd ontstaat de Stichting van de Arbeid. Ook worden de opvattingen van de sociaaldemocratie en van het roomskatholicisme direct na de bevrijding geanalyseerd. Tenslotte worden .... Lees meer
    
    
  • 30-10-2014: De efficiëntie van de plan-economie

    Auteur: E.A. Bakkum

    Deze column onderzoekt de efficiëntie van de plan-economie aan de hand van drie boeken: Plan, Interessen and Aktivität der Werktätigen van R.A. Beloussov, Plan - Markt - Demokratie van K. Steinitz en D. Walter, en Von Marx zu Markt van W. Brus en K. Laski. De Leninistische argumenten ten faveure van de centrale planning (ook wel bevelseconomie genoemd) worden nog eens nagelopen. Vervolgens wordt de reële situatie geschetst in de Sovjet-Unie, de DDR en Hongarije. Het falen van deze staten wordt verklaard met het principal-agent probleem. Tenslotte worden enkele voorstellen gedaan voor een socialisme met marktwerking .... Lees meer
    
    
  • 20-10-2014: Monopolistische concurrentie en oligopolie

    Auteur: E.A. Bakkum

    Vaak wordt verondersteld, dat markten worden beheersd door de volkomen mededinging. Echter zijn in de practijk de monopolistische concurrentie en het oligopolie veel gebruikelijker. De huidige column beschrijft de mate, waarin bij de monopolistische concurrentie de ondernemers moeten kiezen voor productdifferentiatie. Deze marktvorm is een polypolie. Uit de winstmaximalisatie wordt de beste-reactie functie afgeleid. Ook worden de diverse varianten van het oligopolie onderzocht, te weten de typen van Cournot, von Stackelberg en Bertrand. De ondernemers kunnen .... Lees meer
    
    
  • 08-10-2014: De oprichting van de publiekrechtelijke bedrijfsorganen

    Auteur: E.A. Bakkum

    De huidige column schetst een volledig beeld van de manier, waarop na afloop van de Tweede Wereldoorlog de publiekrechtelijke bedrijfsorganen (afgekort PBO) zijn ingevoerd. Ze dienen om de economie te ordenen, en worden overkoepeld door de sociaal-economische raad (afgekort SER). In deze periode worden de regeringen gedomineerd door de rooms-rode coalities van sociaaldemocraten (PvdA) en katholieken (KVP). In 1950 worden zowel de Wet op de PBO als de Wet op de OR (ondernemingsraden) ingevoerd. Een groot deel van de ondernemers voelt weinig voor het PBO, omdat zij vrezen dat daarin het algemeen belang .... Lees meer
    
    
• Zomer
  • 14-09-2014: Empirische wetten in de gelukseconomie

    Auteur: E.A. Bakkum

    Een verdienste van het nieuwe vakgebied van de gelukseconomie is dat het allerlei nieuwe empirische wetten heeft ontdekt, die het menselijke gedrag beschrijven. De huidige column geeft een overzicht van enkele wetten, aan de hand van vier recente boeken: Happiness and economics van Bruno Frey et al., Happiness quantified van Bernard van Praag et al., Happiness van Richard Layard, en Economics, ethics and the market van Johan Graafland. Met name wordt onderzocht hoe het geluk, het nut en de tevredenheid relateren aan de welvaart, werk en inkomen, de politiek, de ethiek, en .... Lees meer
    
    
  • 04-09-2014: De zedenleer in de gelukseconomie

    Auteur: E.A. Bakkum

    In laatste instantie is het menselijke leven een zoektocht naar zingeving. Ten onrechte meent de gangbare economische wetenschap de oplossing te hebben gevonden in de vergaring van rijkdom. Deze column presenteert een aantal nieuwe inzichten uit de gelukseconomie. Zij zijn ontleend aan de boeken Economics, ethics and the market van Johan Graafland en Happiness van Richard Layard. Een verre voorloper van de gelukstheorie is de ethiek van het historische materialisme, die grondig is uitgewerkt in Ethik und materialistische Geschichtsauffassung van Karl Kautsky. .... Lees meer
    
    
  • 17-08-2014: De socialistische leer rond 1950

    Auteur: E.A. Bakkum

    In eerdere columns is geschetst hoe rond 1930 de sociaaldemocratie in een identititeitscrisis belandt. Het thema van de socialisatie slaat electoraal niet aan, en het fascisme palmt de ordening in. De huidige column gaat na hoe de sociaaldemocratie zich herstelt in de daarop volgende twintig jaren. De studie maakt gebruik van drie ideologische studies, die indertijd zijn uitgegeven. Het betreft Ordening der wereldproductie van Wibaut, Ordening als socialistische etappe van Van den Tempel (Jr.), en International economic integration van Tinbergen. .... Lees meer
    
    
  • 07-08-2014: Aantekeningen bij de open economie met variabele prijzen

    Auteur: E.A. Bakkum

    In het boek Economic policy: principles and design laat de bekende econoom Jan Tinbergen zien hoe de staat een beleid kan ontwikkelen om de economie te sturen. Het beleid bestaat uit een verzameling doelen, en de bijbehorende instrumenten. De huidige column beschrijft twee modellen met variabele prijzen en buitenlandse handel, waarmee het beleid kan worden geanalyseerd. Ook wordt er rekening gehouden met de prijs-elasticiteiten. Bovendien bevat het eerste model een systeem van belastingheffingen. De modellen zijn .... Lees meer
    
    
  • 01-08-2014: Drie modellen met een geldmarkt

    Auteur: E.A. Bakkum

    De bekende Nederlandse econoom Jan Tinbergen ontwikkelt in zijn boek Economic policy: principles and design drie eenvoudige modellen, die het gedrag van de geldmarkt en de bancaire sector in rekening brengen. Het eerste model gaat in op de financiering van de publieke sector, en op het belang van de vermogensposities. In het tweede model worden de geld- en kapitaalstromen nagelopen, met bijzondere aandacht voor de banken. Het derde model voegt daaraan nog de centrale bank toe, zodanig dat de geldschepping .... Lees meer
    
    
  • 24-07-2014: De Phillips curve en het AS-AD model

    Auteur: E.A. Bakkum

    Jarenlang is het IS-LM model populair geweest. Het heeft echter het nadeel dat geen rekening wordt gehouden met de prijsinflatie. Namelijk, het model veronderstelt een constant prijspeil. Voor een goed begrip van inflatie is het zinvol om de zogenaamde Phillips curve te bestuderen. Daaruit blijkt, dat men de werkloosheid op het niveau van de NAIRU moet houden. Dankzij al dit soort inzichten kan het IS-LM model worden verbeterd tot het AS-AD model. Tegenwoordig is het AS-AD model weer in onbruik geraakt, omdat .... Lees meer
    
    
  • 21-07-2014: Het IS-LM model

    Auteur: E.A. Bakkum

    Deze column presenteert het bekende IS/LM model, dat probeert om de wisselwerking tussen de warenmarkt en de geldmarkt te verklaren. De warenmarkt wordt gedomineerd door de investeringsfunctie. Op de geldmarkt is vooral de speculatie relevant. De twee markten werken in op elkaar via de hoogte van de rentevoet. Sommigen menen dat het IS/LM model een synthese is van de neoklassieke leer en de theorie van Keynes, maar deze opvatting doet geen recht aan de grote verschillen tussen de beide paradigma's .... Lees meer
    
    
  • 17-07-2014: Geld, kapitaal en monetarisme

    Auteur: E.A. Bakkum

    In deze column wordt de theorie van het geld behandeld. De functies van het geld worden opgesomd, en de diverse soorten geld en liquiditeiten massa's worden gedefinieerd. De werking van de geld- en kapitaal-markt worden beschreven, en de rol van de Centrale Bank erin wordt toegelicht. De wisselkoers wordt verklaard met enkele eenvoudige theorieën, zoals die van de koopkrachtpariteit. De betekenis van de geldhoeveelheid wordt uitgelegd met de verkeersvergelijking. Tenslotte wordt in vogelvlucht de theorie van het monetarisme onderzocht. .... Lees meer
    
    
  • 11-07-2014: Loonbeleid voor werkgelegenheid

    Auteur: E.A. Bakkum

    Sommigen menen dat werkloosheid kan worden bestreden door een gericht loonbeleid. Deze column onderzoekt hoe het loonpeil bijdraagt aan het scheppen van werk. Eerst wordt de werkgelegenheid in één onderneming bestudeerd, met het neoklassieke paradigma. De schalings- en substitutie-effecten van een veranderend loon-peil worden onderzocht, op de korte en lange termijn. Vervolgens wordt het probleem geanalyseerd met behulp van het neoricardiaanse model. Tenslotte wordt een macro-economisch model van Jan Tinbergen gepresenteerd. .... Lees meer
    
    
  • 03-07-2014: Het plan van de arbeid

    Auteur: E.A. Bakkum

    Deze column besteedt aandacht aan het plan van de arbeid, dat in 1935 is gepropageerd door de politieke partij SDAP ten einde de gevolgen van de economische depressie te bestrijden, en ten einde te zorgen voor een opleving. Naast Het plan van de arbeid is ook het Handboek voor het plan van de arbeid geraadpleegd. Ook enkele kritieken worden vermeld. Het crisis-plan is in essentie het beleid voor koopkracht, dat later is onderbouwd met de theorie van Keynes. Voorts bevat het plan-rapport een structuur-plan, dat inzet op de economische ordening met het PBO. .... Lees meer
    
    
• Lente
  • 16-06-2014: Socialisatie en bedrijfs-organen

    Auteur: E.A. Bakkum

    In deze column wordt beschreven hoe in de twintiger en dertiger jaren van de voorgaande eeuw de politieke partij SDAP de socialisatie wil verwezenlijken. Zij bedenkt daartoe de tussen-fase van het publiek-rechtelijke bedrijfs-orgaan (afgekort PBO). De bevindingen zijn neergelegd in twee rapporten, namelijk Bedrijfs-organisatie en medezeggenschap en Nieuwe organen. De eerste bouwstenen voor deze staats-hervorming zijn aangedragen door de toenmalige partijleider P.J. Troelstra. De strijd om het PBO is niet zozeer sociaal-democratisch .... Lees meer
    
    
  • 12-06-2014: Aggregatie in de waardebalans

    Auteur: E.A. Bakkum

    De huidige column laat zien, hoe de vervlechtings-balans in natura kan worden omgerekend in een waarde-balans. Uiteraard vereist dit allereerst een prijs-vorming. De hier gepresenteerde theorieën zijn ontleend aan de boeken Ökonomisch-mathematische Methoden und Modelle van V.S. Nemtsjinov, Verflechtungs-bilanzierung van V.V. Kossov, en Volkswirtschafts-planung van een Oost-Duits auteuren-collectief. De twee laatst genoemde boeken zijn afkomstig van antiquariaat Helle Panke te Berlijn. Een belangrijk aspect is de aggregatie .... Lees meer
    
    
  • 09-06-2014: Rationaliteit in plan-prijzen

    Auteur: E.A. Bakkum

    Een veel gehoorde kritiek op de plan-economie, en op staats-bedrijven, is dat er bij afwezigheid van de particuliere markt de prijs-vorming irrationeel wordt. Toch heeft de Poolse econoom Oskar Lange de kritiek al rond 1937 ontkracht. De huidige column schetst deze controverse. Bovendien wordt uitgelegd, hoe de prijs-vorming vorm krijgt in de voormalige Leninistische plan-economieën. De Leninistische prijs-formule gebruikt een intrigerende waarde-modificatie. Het plan omvat zowel de materiaal-stromen als de geld-stromen. .... Lees meer
    
    
  • 26-05-2014: Een model van de arbeidsmarkt

    Auteur: E.A. Bakkum

    In het boek Economic policy: principles and design beschrijft de bekende Nederlandse econoom Jan Tinbergen een interessant micro-economisch model van de arbeids-markt. Het model blinkt uit door twee kenmerken. Ten eerste worden zowel de eigenschappen van de werkzoekenden als die van de aangeboden posities exact verrekend via de methode van Quetelet. En ten tweede wordt de voorkeur van de arbeid-zoekende uitgedrukt in een cardinale nuts-functie. Uit het model kan de verdeling van de arbeids-inkomens worden berekend. Tinbergen laat zien .... Lees meer
    
    
  • 17-05-2014: Het socialisatie-rapport van de SDAP

    Auteur: E.A. Bakkum

    De huidige column behandelt het SDAP-rapport Het socialisatie-vraagstuk, dat is gepubliceerd in 1920. De bedoeling is om de erin gedane voorstellen nog eens te bezien. Daartoe zijn ook andere bronnen uit die tijd geraadpleegd, zoals Problemen der socialisatie van J. van den Tempel. Kritiek is te vinden in Het socialisatie-rapport der SDAP van Joh.J. Belinfante en in Socialisatie van A. Zeegers. F.M. Wibaut, één van de auteurs van het rapport, reageert in Over de kritiek op het socialisatie-rapport .... Lees meer
    
    
  • 24-04-2014: Het socialisme in de tang van de evolutie

    Auteur: E.A. Bakkum

    In een eerdere column is geconstateerd, dat er technisch goede agumenten zijn ten faveure van de socialistische productie. Toch zijn de practijk-ervaringen ermee tamelijk teleurstellend, of ten minste niet duurzaam. Hoe komt dat? De huidige column zoekt een antwoord op deze vraag, en raadpleegt daarvoor enkele sociologische werken. Het betreft met name Économie et sociologie van François Cusin en Daniel Benamouzig. Daarnaast onderzoekt Why nations fail van Daron Acemoglu en James Robinson geheel in de traditie van de Historische School .... Lees meer
    
    
  • 17-04-2014: Open economie met variabele prijzen

    Auteur: E.A. Bakkum

    Intussen zijn op deze portaal talloze modellen gepresenteerd om de macro-economische dynamiek van landen door te rekenen. De huidige column besteedt aandacht aan twee thema's, die steeds hebben ontbroken, te weten de invloed van de prijzen en de invloed van de buitenlandse handel. Weliswaar is het prijs-systeem verklaard met de theorie van Sraffa, maar dat is nauwelijks in staat om dynamisch gedrag te modelleren. De Nederlandse econoom Jan Tinbergen heeft enkele voorstellen gedaan om het Harrod-Domar model uit te breiden met een prijs-effect. .... Lees meer
    
    
  • 11-04-2014: Meer-sectoren groeimodellen met vervlechtings-matrix in geld

    Auteur: E.A. Bakkum

    In een reeks van recente columns zijn groei-modellen beschreven uit het boek Mathematical models of economic growth van Jan Tinbergen. Het betreft steeds simpele modellen, met één of twee sectoren. In de huidige column worden meer-sectoren modellen beschreven, die bovendien formules bevatten voor de inter-sectorale uitwisseling van productie-factoren. Tevens kan daarin elke sector investerings- of kapitaal-goederen produceren. Met name komen het model van Feldman en het grondmodel van de dynamische vervlechtings-balans nogmaals .... Lees meer
    
    
  • 09-04-2014: Twee-sectoren groeimodellen

    Auteur: E.A. Bakkum

    Nadat in voorgaande columns er diverse soorten één-sectorale groeimodellen zijn behandeld, besteedt de huidige column aandacht aan twee-sectoren modellen. Ze zijn opnieuw afkomstig van het boek Mathematical models of economic growth van Jan Tinbergen. Met deze modellen kan de economische structuur worden onderzocht, net zoals bij de theorie van Sraffa. Aldus kan het pad van gebalanceerde groei worden gevonden. Bovendien kan de bezettings-graad van de productie-capaciteit worden geoptimaliseerd .... Lees meer
    
    
  • 02-04-2014: Één-sectorale groeimodellen met productie-functies

    Auteur: E.A. Bakkum

    Nadat in een voorgaande column een beknopte uitleg is gegeven van productie-functies, zal de huidige column enkele macro-economische groei-modellen presenteren uit het boek Mathematical models of economic growth van de bekende Nederlandse econoom Jan Tinbergen. Er wordt een relatie afgeleid tussen de groeivoeten van de economische variabelen (kapitaal, arbeid, technische ontwikkeling). Het uitgangspunt is de Cobb-Douglas productie-functie. Ook wordt de situatie met complementaire factoren onderzocht. .... Lees meer
    
    
• Winter
  • 31-03-2014: Dynamica in macro-economische productie-functies

    Auteur: E.A. Bakkum

    Tot op heden is op deze webportaal de neoklassieke productie theorie er ietwat bekaaid van afgekomen. De huidige column brengt daarin verandering door de micro-economische theorie van productie-functies te beschrijven. Essentiële begrippen zoals de complementariteit en de substitutie van productie-factoren worden verklaard. De isoquant wordt geïntroduceerd, evenals het optreden van verschillende soorten schaal-effecten. Er wordt gewezen op de problemen met macro-economische productie-functies, zoals in het model van Solow .... Lees meer
    
    
  • 24-03-2014: Één-sector modellen met kapitaal-schaarste

    Auteur: E.A. Bakkum

    Alweer bijna twee jaren terug zijn op deze webportaal twee dynamische één-sectoren modellen behandeld. In feite gaat het om differentie versies van het Harrod-Domar model, waarbij de structuur parameters afhangen van de tijd. Daardoor worden de modellen volkomen dynamisch. In de huidige column wordt uitgelegd, welke plan instrumenten de beroemde Nederlandse econoom Jan Tinbergen ontwikkelt, eveneens op basis van het Harrod-Domar model. Zijn plan modellen houden rekening met investerings vertragingen en met vervangingen .... Lees meer
    
    
  • 12-03-2014: De homo economicus

    Auteur: E.A. Bakkum

    Aan het economische handelen liggen allerlei motieven ten grondslag. De economische wetenschap en met name de neoklassieke theorie proberen het motivatie complex zoveel mogelijk te vereenvoudigen. Ondanks de vele bezwaren hanteert men nog vaak de ideaal-type van de homo economicus. De huidige column laat zien waarom deze aanname onrealistisch is. Met name wordt ingegaan op het belang van groeps vorming en de daarbij horende moraal of ethiek. In eerdere columns is gefilosofeerd over de homo economicus, niet in de laatste plaats .... Lees meer
    
    
  • 26-02-2014: Optimalisatie van de groei

    Auteur: E.A. Bakkum

    In vele columns is verklaard hoe de Leninistische plan autoriteit het optimale groeipad uitkiest, meestal met vervlechtings matrices. De westerse economen prefereren gewoonlijk om het groeipad te berekenen met dynamische één sector modellen. De huidige column beschrijft een optimalisatie model van de Nederlandse econoom Jan Tinbergen, uit zijn boek Mathematical models of economic growth. Het model is gebouwd rondom een nuts functie. Tinbergen concludeert dat zulke modellen geen optimale groei kunnen aanwijzen, omdat .... Lees meer
    
    
  • 20-02-2014: De gebruikswaarde van een product

    Auteur: E.A. Bakkum

    Een essentiële vraag in de economische wetenschap is hoe het nuts effect van een product kan worden gemeten. De huidige column beschrijft twee benaderingen om dit probleem op te lossen. De eerste baseert op de gebruikswaarde en op de doelfunctie uit de Leninistische leer. Zij is afkomstig van Miroslav Toms in zijn boek Der Gebrauchswert und seine Messung. De tweede hanteert de subjectieve nuts functie van de neoklassieke leer. Zij is ontwikkeld door Bernard van Praag in zijn boek Individual welfare functions and consumer behavior. .... Lees meer
    
    
  • 16-01-2014: De arbeidsmotivatie

    Auteur: E.A. Bakkum

    Deze column geeft een overzicht van de huidige kennis over arbeids-motivatie. Eerst wordt uitgelegd hoe de moderne arbeids-economie een model geeft van de motieven. Daarbij staan het loon en de verdienste centraal. Vervolgens worden enkele alternatieve motivatoren behandeld vanuit het talent beheer (human resources management). De aldus gevonden resultaten worden vergeleken met de economie van de tevredenheid, zoals verwoord door B.M.S. van Praag. Tenslotte wordt een kritiek geciteerd vanuit de marxistische richting .... Lees meer
    
    
  • 09-01-2014: De historisch-ethische stroming

    Auteur: E.A. Bakkum

    Deze column beschrijft nog eens de oorsprong en de opvattingen van de oude en jonge Historische School. Vervolgens wordt geschetst hoe de Historische School doorwerkt bij de Amerikaanse Institutionalisten, en in het bijzonder bij Thorstein Veblen. In een evaluatie van het gedachtengoed wordt nagegaan welke plaats de economische wetenschap tegenwoordig toekent aan de historische, ethische en antropologische aspecten. Tenslotte wordt uitgelegd hoe de neoklassieke leer is herleefd in de Washington Consensus, en daar .... Lees meer
    
    

• Herfst
  • 30-12-2013: De verhouding tot de arbeid

    Auteur: E.A. Bakkum

    Een portaal die zijn naam dankt aan Sam de Wolff heeft de morele plicht om regelmatig aandacht te schenken aan de arbeids tevredenheid en de arbeids-vreugde. In deze column worden allebei de begrippen gekoppeld aan de zogenaamde verhouding tot de arbeid. Hierbij wordt de uitleg gevolgd, die de Leninistische socioloog Rudhard Stollberg presenteert in zijn boek Soziologie der Arbeit (gekocht bij antiquariaat Helle Panke). De verhandeling wordt geplaatst in het bredere verband van de Leninistische wetenschap. En ook ... Lees meer
    
    
  • 16-12-2013: De groeitheorie van Baars

    Auteur: E.A. Bakkum

    Groei-theorieën hebben tot nu toe een dominante plaats gekregen op de portaal van het Heterodox Gezelschap. De huidige column beschrijft de groei-theorie, die in 1937 is gepresenteerd door de ingenieur-econoom Asse Baars. Deze theorie is intussen achterhaald voor practische toepassingen, maar nog steeds belangrijk om historische redenen. Zij kan namelijk worden beschouwd als een voorloper van het één-sector model van R.M. Solow, dat is behandeld in een voorgaande column. ... Lees meer
    
    
  • 27-11-2013: Macht als economische factor

    Auteur: E.A. Bakkum

    Gewoonlijk houden economen zich verre van machts verschijnselen, en laten de analyse ervan over aan sociologen en psychologen. Deze column begint met een uitleg van de MAR theorie over machts uitoefening. Zij wordt gecombineerd met de theorie over netwerken en groepen van de econoom Paul Frijters. Vervolgens wordt dit analytische kader toegepast op de theorie over de aristo-democratie van Van Cleeff en Pels, en op het historisch materialisme van Gorter. Een voorgaande column beschrijft hoe mens-beelden ... Lees meer
    
    
  • 14-11-2013: Maatschappelijke factoren in de economie

    Auteur: E.A. Bakkum

    Deze column beschrijft hoe groepen een macht kunnen uitoefenen op economische processen. Het algemene kader voor de wisselwerking van groepen en markten wordt ontleend aan het boek An economic theory of greed, love, groups and networks van Paul Frijters. Vervolgens wordt uitgelegd, hoe Heiner Ganβmann in Politische Ökonomie des Sozialstaats het kader toepast op de politieke economie. En tenslotte wordt de Leninistische versie van de theorie uiteen gezet aan de hand van het boek Moral und Gesellschaft van Bernd Bittighöfer en Jürgen Schmollack. ... Lees meer
    
    
  • 07-11-2013: Werkloosheids bestrijding in de dertiger jaren

    Auteur: E.A. Bakkum

    Tot aan de Grote Depressie, die inzette in 1929, hanteerden bijna alle overheden een economische beleid van laissez faire, waarbij zo min mogelijk werd geïntervenieerd. De dertiger jaren markeren een kantel-punt, omdat daarin de overheden de taak op zich namen om de economie te stabiliseren. De huidige column behandelt uit die periode de Nederlandse inspanningen en ontwikkelingen. Theoretisch interessant is een toenmalige studie van de ingenieur-econoom Asse Baars. Daarnaast worden de werk-verschaffing en -uitbreiding beschreven aan de hand van statistische ... Lees meer
    
    
  • 21-10-2013: Alternatieve schalingen van het geldnut bij inkomens

    Auteur: E.A. Bakkum

    In een voorgaande column is uitgelegd hoe volgens Van Praag en Ferrer-i-Carbonell de inkomens tevredenheids vraag een indicator is voor het nut van het eigen inkomen. De indicator kan worden voorzien van een ordinale schaling op basis van de ordered probit methode. De huidige column schetst hoe cardinale probit een alternatieve schaling oplevert. Daarnaast wordt de inkomens evaluatie vraag uitgelegd, die het nut meet van een willekeurig inkomen. Deze indicator kan eveneens naar keuze ordinaal of cardinaal worden geschaald, via de kleinste kwadraten methode. ... Lees meer
    
    
  • 11-10-2013: Schaling van het geldnut bij inkomens

    Auteur: E.A. Bakkum

    Intussen is er op deze portaal al een groot aantal columns verschenen over de meetbaarheid van het nut, en daarmee samenhangende grootheden zoals preferenties en tevredenheid. Een meting vereist een schaal. De huidige column besteedt aandacht aan de schalings-methoden, die in gebruik zijn bij de sociologische wetenschap. In een algemene beschouwing wordt het denk-kader neergezet, inclusief enkele excursies naar Leninistische werken (met dank aan antiquariaat Helle Panke). Daarna wordt de Probit methode verklaard, zoals Bernard van Praag haar toepast bij de schaling ... Lees meer
    
    
• Zomer
  • 30-09-2013: Ruil-processen in de Edgeworth box

    Auteur: E.A. Bakkum

    De theorie van de individuele nuts-functie maakt het mogelijk om te modelleren hoe de concurrerende markt werkt. In het bijzonder kan onder bepaalde aannames worden bewezen, dat een concurrerend evenwicht daadwerkelijk bestaat. Dit model wordt zeer verhelderd door bij de uitleg gebruik te maken van de zogenaamde Edgeworth box, een rechthoek waarin een bilaterale markt kan worden weer-gegeven. Aldus wordt duidelijk hoe de individuele voorkeuren en preferenties tenslotte leiden tot een markt-prijs, waarbij alle markten geheel worden geruimd. ... Lees meer
    
    
  • 16-09-2013: R. Kuyper en P. Wiedijk over de marxistische waardeleer

    Auteur: E.A. Bakkum

    De negentiende eeuwse arbeiders-beweging ontleende een sterke legitimatie aan de introductie van de indertijd vernieuwende meerwaarde-leer van Karl H. Marx. Waarschijnlijk is deze kruis-bestuiving van een maatschappelijke beweging en een theorie uniek in de economische geschiedenis. Daarom is het interessant om na te gaan, hoe de Nederlandse arbeiders-partijen omgingen met de economische leer. Een bijzonder aspect voor Nederland is, dat de theorie-vorming pas rond 1900 van de grond kwam. Rond die tijd had de meerwaarde-leer .... Lees meer
    
    
  • 28-08-2013: Bad Godesberg: het nationalisatie debat

    Auteur: E.A. Bakkum

    In de afgelopen decennia is de centrale planning van de economie in een kwaad daglicht geraakt. Dat was niet altijd zo. De sociaal-democratie heeft zich oorspronkelijk sterk gemaakt voor het collectieve eigendom. De Duitse SPD heeft hier baanbrekend werk verricht. Al in 1891 verlangde het programma van Erfurt de nationalisatie van met name de oligopolies. Echter driekwart eeuw later, in het programma van Bad Godesberg (1959), maakte de SPD een verrassende ideologische draai. De nationalisatie-eis werd .... Lees meer
    
    
  • 17-08-2013: Externe effecten in de arbeid

    Auteur: E.A. Bakkum

    In een eerdere column over de publieke goederen is een tekst over externe effecten aangekondigd. Hier is hij, met een toepassing op de arbeid. Een situatie met externe effecten ontstaat buiten de concurrerende markt om, en is daarom niet Pareto-optimaal. De optimale situatie kan alsnog worden bereikt via wetgeving (bijvoorbeeld quotering), via Pigoviaanse heffingen, of via een onderhandelings-proces. Er is sprake van een externaliteit of extern effect, zodra het nuts-niveau en dus het welzijn van een participant in de .... Lees meer
    
    
  • 14-08-2013: Het geldnut bij riskante beleggingen

    Auteur: E.A. Bakkum

    Een belangrijke economische grootheid is de portfolio van individuen. De portfolio-theorie bestudeert de vorm, waarin individuen hun vermogen aanhouden. De theorie maakt gewoonlijk gebruik van de hypothese van het verwachte nut van zo een portfolio. Het blijkt, dat vermogende individuen neigen tot een risico-mijdend gedrag (in de Engelse taal: risc aversion). Deze column grijpt terug op de geldnut-theorie van Van der Wijk om de diverse economische implicaties van de portfolio-theorie te illustreren. Bovendien wordt met de geldnut-theorie van Van Praag .... Lees meer
    
    
  • 07-08-2013: Een dynamisch model van groei en conjunctuur

    Auteur: E.A. Bakkum

    In eerdere columns is aandacht besteed aan dynamische verschijnselen zoals de economische groei en de conjunctuur. De huidige column beschrijft een multiplicator-accelerator model, dat in staat is om allebei de verschijnselen in één keer te beschrijven. Het model is ooit bedacht en gepubliceerd door de bekende econoom Luigi L. Pasinetti. Enkele simpele wiskundige formules van het nationale inkomen en van de investeringen met tijds-vertragingen (lags) blijken voldoende te zijn om een dynamisch gedrag .... Lees meer
    
    
  • 01-08-2013: Het maatschappelijke karakter van individuele voorkeuren

    Auteur: E.A. Bakkum

    De gangbare consumenten theorie beschouwt het individu als een homo economicus, die zelfzuchtig zijn nut maximaliseert. De auteurs van het boek Das materielle und kulturelle Lebensniveau des Volkes und seine Planung (een aanwinst gekocht bij Hoblank24 te Berlijn) vatten echter het individu op als een homo politicus. Deze column schetst enkele aspecten van hun alternatieve zienswijze. Ook wordt nogmaals betoogd hoe essentieel de cardinaliteit van nut is voor het begrijpen van economische verschijnselen. .... Lees meer
    
    
  • 11-07-2013: De verzadiging bij indifferentie-curven

    Auteur: E.A. Bakkum

    De gangbare neoklassieke leer beperkt zich noodgedwongen tot een specifiek consumenten-gedrag. Door de meetbaarheid en verzadiging van nut te accepteren wordt het mogelijk om de bevrediging van behoeften in algemenere zin te bestuderen. Deze column start met de beschrijving van de nuts-berg. Vervolgens wordt uitgelegd, hoe de Russische econoom K.K. Val'tuch een model van indifferentie-curven ontwikkelt. Zijn formule is praktisch toegepast als doel-functie bij plan-berekeningen met een meer-perioden optimalisatie op basis van een vervlechtingsbalans. .... Lees meer
    
    
• Lente
  • 30-06-2013: De cardinaliteit van het grensnut

    Auteur: E.A. Bakkum

    Sinds ongeveer een eeuw is wordt de economische theorie beheerst door de leer van het grensnut, die als eerste is ontdekt door H.H. Gossen, in 1854. Een nadeel van een dergelijke dominante positie van een leer is, dat zij geleidelijk wordt plat geslagen tot een dogma. Deze column laat twee originele denkers aan het woord over het grensnut, namelijk de leninistische econoom K.K. Val'tuch (met dank aan het antiquariaat Hofbuchhandlung in het Duitse Löwenberg), en de Nederlandse econoom B.M.S. van Praag. De reële economie behoort ... Lees meer
    
    
  • 17-06-2013: De behoefte aan publieke goederen

    Auteur: E.A. Bakkum

    Een groot deel van de twintigste eeuw stond in het teken van de richtingen strijd tussen de liberale economen en de plan-economen. De vraag is in hoeverre de staat tot taak heeft om te voorzien in de menselijke behoeften en groeps-belangen. De huidige column schetst allereerst het standpunt van de plan-econoom Beloussov (met dank aan het Berlijnse antiquariaat Helle Panke). Vervolgens wordt uiteen gezet hoe de liberale theorie van het Walrasiaanse evenwicht met Pareto optimaliteit het aanbod van publieke goederen modelleert. Deze column ... Lees meer
    
    
  • 09-06-2013: Het grensnut van geld volgens Jacob van der Wijk

    Auteur: E.A. Bakkum

    Jacob van der Wijk was een apotheker, en in zijn vrije tijd sociaal-democraat en marxist. Hij heeft evenwel een nationale naams-bekendheid gekregen dankzij zijn studies over de vermogens- en inkomens-verdeling. Zijn grootste verdienste daarin is de ontdekking van de logaritmische frequentie-verdeling van de inkomens en vermogens, overigens op hetzelfde moment (1931) als de Belg R. Gibrat. Werkelijk uniek is Van der Wijk's koppeling van die verdeling aan het psychische inkomen (zeg maar het nut). Aldus doen zijn studies uitspraken over het grensnut ... Lees meer
    
    
  • 23-05-2013: Conjunctuur-berekening met twee sectoren

    Auteur: E.A. Bakkum

    Een belangrijke vraag in het conjunctuur-onderzoek is in hoeverre de markt-verstoringen, die uiteraard in onze imperfecte wereld onvermijdelijk zijn, worden in stand gehouden door het economische systeem zelf. In de voorgaande column over de theorie van Kalecki is al opgemerkt, dat inderdaad het systeem onder zekere omstandigheden zelf in een toestand van oscillatie kan raken. De huidige column illustreert dat met een rekenvoorbeeld, dat afkomsig is van de bekende economen Joan Robinson en John Eatwell. Het betreft een twee-sectoren model. ... Lees meer
    
    
  • 20-05-2013: De conjunctuur-theorie van Kalecki

    Auteur: E.A. Bakkum

    Michal Kalecki behoort tot de grote economen van halverwege de twintigste eeuw. Hij formuleerde tegelijk met J.M. Keynes de theorie van de economische dynamica. Parallel aan die werkzaamheden onwikkelde hij een conjunctuur-theorie. Over dat laatste gaat deze column. In essentie is zijn theorie een één sector model van het accelerator-multiplicator type. Kalecki maakt een zorgvuldige analyse van de investerings-functie, die altijd voorkomt in een dergelijk model. Een ander kenmerk van Kalecki's theorie is de aandacht voor de inkomens-verdeling ... Lees meer
    
    
  • 15-05-2013: Conjunctuur-golven

    Auteur: E.A. Bakkum

    Deze column vat de beginselen van de conjunctuur-golven nog eens samen. Allereerst wordt er aandacht besteed aan de gedaante van de golven, en de verdeling in de vier fasen recessie (of depressie), herstel, opbloei, en teruggang. De methodiek van Wesley Mitchell wordt gebruikt om een aantal statistische gegevens te ordenen. Zij wordt vergeleken met de conjunctuur-theorie van de Wolff. En tenslotte worden kort ingegaan op een aantal andere conjunctuur-theorieën, die mogelijke oorzaken aandragen voor ... Lees meer
    
    
  • 08-05-2013: Algebraïsche verzamelingen in de productie-theorie

    Auteur: E.A. Bakkum

    Veel columns in dit webportaal zijn gewijd aan het input-output model van Leontief. Kenmerken van het Leontief model zijn de constante schaal-opbrengsten, de arbeid als afzonderlijke productie-factor, en het ontbreken van koppel-productie. Feitelijk is het een lineair model en dus een bijzonder geval uit de economische theorie van de ondernemings gewijze productie. In de algemene theorie kunnen ook niet-lineaire productie-processen worden beschreven. Het is dan handig om de theorie te formuleren in termen van algebraïsche verzamelingen. ... Lees meer
    
    
  • 22-04-2013: Decompositie en datering van hoeveelheden in de productie

    Auteur: E.A. Bakkum

    In diverse voorgaande columns is ingegaan op productie-modellen, die gebruik maken van vervlechtings-matrices (ook wel Leontief modellen, input-output tabellen of balansen genoemd). De huidige column beschrijft methoden om de materiaal-coëfficiënten van de totale of volle inbreng (in de Duitse taal Bedarf, Aufwand) in de productie te berekenen, dus inclusief de indirecte inbreng. Verder wordt een methode gepresenteerd om de prijzen voor te stellen als gedateerde hoeveelheden arbeid. ... Lees meer
    
    
  • 10-04-2013: Arbeidsvreugde, arbeidsleed en arbeidskwaliteit

    Auteur: E.A. Bakkum

    In een eerdere column is het grensleed van de arbeid besproken. De huidige column bekijkt ook de keerzijden ervan, namelijk de arbeidsvreugde en de arbeidskwaliteit. Er wordt geprobeerd om aan de hand van drie boeken een historisch samenhangende lijn te construeren. De boeken zijn Arbeidsvreugde van H. de Man, Das Bewuβtsein der Arbeiter van F. Deppe, en Van waarde van M. Sie Dhian Ho. Alle drie combineren zij de empirie met een sociologische analyse. Tezamen tonen zij hoe het arbeidsleed (Duits: Arbeitsleid, Engels: disutility of labour) ... Lees meer
    
    
• Winter
  • 20-03-2013: De maatschappelijke nuts-functie

    Auteur: E.A. Bakkum

    In 1854 is het nuts-begrip voor het eerst economisch bruikbaar gemaakt door Hermann Gossen. Een halve eeuw later was zijn idee uitgegroeid tot het invloedrijke neoklassieke paradigma. Vilfredo Pareto perkte het nuts-begrip aanzienlijk in door de cardinale nuts-meting te verwerpen. Sindsdien is er in het westen weinig plaats meer voor een maatschappelijke nuts-functie of een welvaarts-functie. De Oost-Europese plan-economen dachten daar ander over (met dank aan Helle Panke, Berlijns antiquariaat). Niet alleen ... Lees meer
    
    
  • 27-02-2013: Substitutie van productie-middelen in de theorie van Sraffa

    Auteur: E.A. Bakkum

    In een voorgaande column is uitgelegd hoe de prijsvorming van producten tot stand komt in de verschillende economische paradigma's. De huidige column is daarop een directe voortzetting. In een rekenvoorbeeld zal worden beschreven hoe de substitutie van productie-factoren samen hangt met de wisseling van de productie-techniek. Het rekenvoorbeeld maakt gebruik van het neoricardiaanse model van Piero Sraffa. Er wordt geprobeerd om binnen dit formalisme een verband te leggen met de neoklassieke substitutie van productie-factoren. ... Lees meer
    
    
  • 11-02-2013: Prijsbepaling door schaarste en onkosten

    Auteur: E.A. Bakkum

    De prijs van een product kan worden bepaald door de schaarste, of door de onkosten, die moeten worden gemaakt voor zijn productie. Het vraagstuk van de verdeling of allocatie van schaarse producten ligt ten grondslag aan het neoklassieke paradigma. Het kan worden opgelost met de methode van het lineair programmeren. Anderzijds wordt het verband tussen de product-prijzen en de onkosten beschreven door het neoricardiaanse model van Sraffa. Kenmerkend voor deze aanpak is het opstellen van input-output tabellen. ... Lees meer
    
    
  • 04-02-2013: Neoricardiaanse terugschakeling van de techniek

    Auteur: E.A. Bakkum

    In de neoricardiaanse theorie van Piero Sraffa wordt aangetoond, dat er geen vanzelfsprekend verband bestaat tussen enerzijds de verdeling van inkomens (loon en winst) en anderzijds de keuze van de productie-techniek. Het is zelfs denkbaar, dat er bij het voortschrijden van de tijd meermaals wordt heen- en terug geschakeld tussen twee technieken (in het Engels: reswitching). Daarmee weerlegt Sraffa enkele fundamentele veronderstellingen uit de neoklassieke (marginalistische) macro-economie. Immers die veronderstelt een factor-substitutie: in geval van bijvoorbeeld een stijgende rentevoet zal ... Lees meer
    
    

• Herfst
  • 17-12-2012: Keuze van de techniek in de neoricardiaanse theorie

    Auteur: E.A. Bakkum

    In twee eerdere columns over de neoricardiaanse theorie van Piero Sraffa zijn de vergelijkingen van het prijzen-systeem en van de materiële groei beschreven. Het productie-proces is in die columns vooraf gegeven. De huidige column zal verklaren hoe de keuze van de productie-techniek tot stand komt. De schakeling (switch) naar een ander productie-proces blijkt te worden bepaald door de vorm van de looncurve. De keuze voor een proces is gebaseerd op de extra-winst, die de looncurve van het alternatieve proces ... Lees meer
    
    
  • 05-12-2012: Groei in de neoricardiaanse theorie van Sraffa

    Auteur: E.A. Bakkum

    In een eerdere column is de neoricardiaanse theorie van Piero Sraffa uitgelegd. Een interessante eigenschap van deze theorie is, dat ook de economische groei er mee kan worden gemodelleerd. De theorie is dynamisch. Zij staat in een direct verband met de input-output modellen van Leontief, en met de vervlechtings-balansen op basis van matrix-rekening. De groei blijkt duaal te zijn aan de winstvorming. In deze column wordt verondersteld, dat de lezer bekend is met de beginselen van de neoricardiaanse ... Lees meer
    
    
  • 15-11-2012: De dalende winstvoet in de arbeidswaarde leer

    Auteur: E.A. Bakkum

    Een onderdeel van het klassieke paradigma is de wet van de tendentiële daling van de winstvoet. Vooral Karl H. Marx heeft veel gedaan om deze wet te populariseren, uiteraard binnen het kader van de arbeidswaarde leer. In de afgelopen decennia heeft de wet een nieuwe impuls gekregen dankzij de aanhangers van de temporal single system interpretatie (TSSI). Andrew Kliman heeft intussen diverse boeken uitgebracht over de theorie en de praktijk van de TSSI. Ook op dit webportaal is ... Lees meer
    
    
  • 25-10-2012: Prijsvorming in een plan-economie

    Auteur: E.A. Bakkum

    Het boek Grundfragen der sozialistischen Preistheorie, alweer een aanwinst gekocht bij antiquariaat Helle Panke in Berlijn, behandelt een niet-alledaags probleem, namelijk de prijsvorming in een centrale plan-economie. In het westen heerst algemeen de opvatting, dat productprijzen enkel kunnen ontstaan uit de vraag en het aanbod op de markt. Het auteurscollectief onder leiding van de Oost-Duitse econoom K. Ambrée laat zien, dat geplande prijsvorming zeer wel mogelijk is. De geplande productprijs kan ... Lees meer
    
    
  • 18-10-2012: De Historische School

    Auteur: E.A. Bakkum

    De dominante economische paradigma's zijn de klassieke theorie, de neoklassieke theorie, en de Keynesiaanse macro-economie. Alle andere paradigma's duidt men simpelweg aan met de term heterodox. Deze column besteedt aandacht aan zo'n alternatief paradigma, namelijk de historisch-ethische richting. Haar opvattingen werden verdedigd door de Historische School, die vooral in Duitsland voet aan de grond kreeg. Zij omvatte de staatssocialisten, ook katheder-socialisten ... Lees meer
    
    
  • 05-10-2012: Groei in de éénsector modellen van Domar en Harrod

    Auteur: E.A. Bakkum

    De macro-economische theorie van J.M. Keynes zette in het westen de deur open voor de ontwikkeling van groeimodellen voor één sector. Keynes zelf hield zich vooral bezig met conjuncturele verschijnselen. R.F. Harrod introduceerde als eerste een groeimodel, en benadrukte daarbij de dynamica. Enkele jaren later breidde E. Domar dat model uit met elegante wiskundige formules. Tegenwoordig worden hun resultaten gewoonlijk gepresenteerd als ... Lees meer
    
    
• Zomer
  • 27-09-2012: Groei in het éénsector model van Solow

    Auteur: E.A. Bakkum

    De Amerikaanse econoom R.M. Solow ontwikkelde in 1956 een groeimodel, waarin het economische systeem wordt opgevat als één geheel, dat wil zeggen als een enkele sector. Het model beschrijft het nationale inkomen met behulp van een productiefunctie, wat het voordeel heeft, dat de factor arbeid expliciet als variabele in het model is opgenomen. Aldus omvat het model de technische vooruitgang, in de zin van een stijgende ... Lees meer
    
    
  • 17-09-2012: Aantekeningen bij meerperioden optimalisatie

    Auteur: E.A. Bakkum

    In een eerdere column is de optimalisatie bij centrale planning beschreven. Zij maakt gebruik van de methode van lineair programmeren. In het boek Volkswirtschaftsplanung, alweer een parel gekocht bij antiquariaat Helle Panke, laat Hans Knop zien hoe dat model door enkele aanvullingen bruikbaar kan worden gemaakt voor de praktijk. De in de voorgaande column gepresenteerde aanpak is zeer schematisch, en negeert belangrijke economische verschijnselen. ... Lees meer
    
    
  • 03-09-2012: Grensleed in de arbeidswaardeleer

    Auteur: E.A. Bakkum

    In navolging van H. H. Gossen en W. S. Jevons baseerde Sam de Wolff zijn waardeleer op het grensleed van de arbeid (in de Engelse taal: disutility of labour). Hij nam daarmee stelling tegen de Oostenrijkse school, die ontkende, dat de productiekosten enige invloed uitoefenen op de waarde van de eindproducten. In de Oostenrijkse opvatting zou waarde juist volledig afkomstig zijn van de subjectieve voorkeuren in de consumptie. In de loop der tijden is ... Lees meer
    
    
  • 26-08-2012: Een grondmodel van meerperioden optimalisatie

    Auteur: E.A. Bakkum

    Het boek Volkswirtschaftlicher Reproduktionsprozeβ und dynamische Modelle van de Oost-Duitse econome Eva Müller is een goudmijn van boeiende modellen, met een verrassende diversiteit. Je vindt er keynesiaanse groeimodellen, naast input-output (Leontief) modellen, en drie-sector modellen in de trant van Marx. Maar ook behandelt zij lineair programmeren en optimalisatie problemen. In de huidige column wordt haar ... Lees meer
    
    
  • 16-08-2012: Het drie-sectoren model van Feldman

    Auteur: E.A. Bakkum

    Eigenlijk is de titel van deze column misleidend, want het hier besproken dynamische drie-sectoren model is afkomstig van J. Robinson en J. Eatwell. Zij vermelden evenwel uitdrukkelijk, dat hun modelvorming is geïnspireerd door de werken van Feldman. Vandaar dat uw columnist de laatstgenoemde met de eer laat gaan strijken. G.A. Feldman is een Russische econoom, die daar een belangrijke bijdrage heeft geleverd aan de onwikkeling van de ... Lees meer
    
    
  • 15-08-2012: Dynamische drie-sectoren modellen

    Auteur: E.A. Bakkum

    Het boek Volkswirtschaftlicher Reproduktionsprozeβ und dynamische Modelle van de Oost-Duitse econome Eva Müller is een bron van inspiratie voor iedereen, die is geïnteresseerd in dynamische groei. In een eerdere column is beschreven op welke wijze zij twee versies van het bekende nationale inkomens model formuleert. In deze modellen wordt de nationale economie opgevat als één grote, homogene sector. In twee andere columns is ... Lees meer
    
    
  • 06-08-2012: De vervlechtingsbalans met investeringsvergelijking

    Auteur: E.A. Bakkum

    Voorlopig gaan de meeste columns op dit internetportaal over economische groei. Groeicijfers bepalen in hoeverre een gegeven maatschappelijk systeem een reëel toekomstperspectief heeft. Dat verklaart mede, waarom uw columnist regelmatig aandacht besteedt aan theorieën uit de vroeger met het westen concurrerende Oostbloklanden. Antiquariaat Helle Panke in Berlijn is een goudmijn voor het opbouwen van een kleine collectie DDR boeken over de plan-economie. Uit zijn ... Lees meer
    
    
  • 22-7-2012: Twee dynamische éénsector-modellen

    Auteur: E.A. Bakkum

    Tot nu toe heeft in deze webportaal het verschijnsel van de economische groei veel aandacht gekregen. Daarbij is gebleken, dat het goed mogelijk is om de groei te modelleren. Dat kan zelfs op het niveau van de afzonderlijke bedrijfstakken, zo liet de econome Eva Müller zien, met behulp van de dynamische vervlechtingsbalans. Als men evenwel enkel geïnteresseerd is in de effectiviteit van de algemene economische ontwikkeling, dan zijn zulke modellen te gedetailleerd. In die ... Lees meer
    
    
  • 19-7-2012: De optimale omvang van het nationale product

    Auteur: E.A. Bakkum

    Één van de meest originele delen van Sam de Wolff's hoofdwerk Het Economisch Getij is de paragraaf, waarin hij de drijvende krachten achter de omvang van het nationale product beschrijft. Feitelijk is de grootte van de productie niet het hoofdthema van de Wolff's onderzoekingen, die zich immers concentreren op de economische conjunctuur. De Wolff is evenwel van mening, dat de conjunctuur alleen kan worden begrepen in ... Lees meer
    
    
  • 16-7-2012: Schokken in de meerwaardevoet als oorzaak van crises

    Auteur: E.A. Bakkum

    Sam de Wolff probeert in zijn hoofdwerk Het Economisch Getij om de marxistische visie op de economische conjunctuur beter te onderbouwen. Hij neemt daarbij als uitgangspunt, dat de schommelingen in de productie-omvang hun oorzaak vinden in het economische expansieproces zelf. In een eerdere column is getoond, hoe de Wolff een geavanceerde versie van het groeimodel van Marx ontwikkelt. Hij laat zien hoe ... Lees meer
    
    
  • 11-7-2012: Het grondmodel van de dynamische vervlechtingsbalans

    Auteur: E.A. Bakkum

    Het verschijnsel van de economische groei behoort tot de vooraanstaande wetenschappelijke thema's, omdat onze welvaart er direct aan verbonden is. Economen proberen de voorwaarden te ontdekken, die er toe bijdragen, dat zich groei zal voordoen. Een eerdere column liet zien, hoe de Oost-Duitse econome Eva Müller het dynamische groeimodel van Karl Marx in wiskundige formules uitdrukt. Die column werd gevolgd door een tweede ... Lees meer
    
    
• Lente
  • 25-6-2012: De TSS Interpretatie van Andrew Kliman

    Auteur: E.A. Bakkum

    Al in 1907 raakte de arbeidswaardeleer van Marx enigszins in discrediet, nadat de econoom L. von Bortkiewicz een probleem had geconstateerd bij de marxistische transformatie van arbeidswaarden naar productprijzen. In de zestiger jaren is deze kritiek veel duidelijker en inzichtelijker geformuleerd door P. Sraffa en zijn aanhangers. De marxistische theoretici slaagden er niet in om een goed antwoord te formuleren op ... Lees meer
    
    
  • 18-6-2012: Het transformatie-probleem in de theorie van Marx

    Auteur: E.A. Bakkum

    In deze column wordt een uiteenzetting gegeven van het zogenaamde transformatie-probleem in de theorie van Karl H. Marx¹. Dit probleem verdient de aandacht, omdat het door tegenstanders van Marx is gebruikt om de marxistische theorie te discrediteren. De eerste kritiek op de transformatie werd al in 1907 geleverd door de econoom L. von Bortkiewicz. In de zestiger jaren is deze kritiek veel duidelijker en ... Lees meer
    
    
  • 13-06-2012: De neoricardiaanse theorie van Piero Sraffa

    Auteur: E.A. Bakkum

    In 1960 publiceerde de econoom Piero Sraffa het boek Production of commodities by means of commodities¹, dat het denken over macro-economische ontwikkelingen ingrijpend zou veranderen. Met name betekende de inhoud een effectieve weerlegging van de marginalistische analyse van de macro-economie, die op dat moment nog toonaangevend was. De schok onder de neoklassieke economen was enorm. Zelfs nu, een halve eeuw later, ... Lees meer
    
    
  • 11-05-2012: Aantekeningen bij de AWL van de Wolff

    Auteur: E.A. Bakkum

    Aan het begin van de twintigste eeuw ontwikkelde Sam de Wolff een eigen versie van de arbeidswaardeleer (AWL), die belangwekkend en origineel genoemd mag worden. De Wolff heeft evenwel niet de tijd gevonden, althans in zijn hoofdwerk Het Economisch Getij, om de consequenties van zijn model uit te spitten. Het is de bedoeling om hiervoor nu in een column een eerste aanzet te geven. Het uitgangspunt is het model, zoals dat in ... Lees meer
    
    
  • 07-05-2012: De AWL van de Wolff bij twee producten

    Auteur: E.A. Bakkum

    In een voorgaande column is de arbeidswaardeleer (afgekort AWL) van Sam de Wolff beschreven. Daarmee probeerde de Wolff de traditionele AWL van Karl Marx verder te brengen en te vernieuwen. In de arbeidswaardetheorie is de (ruil)waarde van een product gelijk aan de hoeveelheid aan dat product bestede arbeidstijd. Het werk van de Wolff wordt gekenmerkt door een combinatie van de AWL en de marginale analyse, zoals die ... Lees meer
    
    
  • 03-05-2012: De arbeidswaardeleer van Sam de Wolff

    Auteur: E.A. Bakkum

    Één van de belangrijke vraagstukken in de economische wetenschap is de manier waarop productprijzen tot stand komen. Zij bepaalt wat de waarde is, die consumenten aan een bepaald product toekennen. In navolging van Adam Smith en vooral David Ricardo ontwikkelde Karl Marx een waardetheorie, die de waarde van een product geheel afhankelijk maakt van de hoeveelheid arbeidstijd, die ... Lees meer
    
    
• Winter
  • 06-02-2012: Het groeimodel van Marx volgens Sam de Wolff

    Auteur: E.A. Bakkum

    In een eerdere column is een beschrijving gegeven van het dynamische groeimodel van Marx. Marx gebruikte zijn model vooral om te onderzoeken of de verschillende bedrijfstakken met elkaar handel kunnen drijven, zonder dat die aanleiding geeft tot economische storingen. In de twintigste eeuw hebben gezaghebbende economen dit concept verder uitgewerkt. Het vermelden waard zijn ... Lees meer
    
    
  • 01-02-2012: Het dynamische groeimodel van Karl Marx

    Auteur: E.A. Bakkum

    De economische theorie van Marx kende haar grootste bloeitijd tussen 1880 en ongeveer 1920, toen zij de intellectuele basis vormde voor de snel opkomende politieke arbeidersbeweging, Naarmate de arbeidersbeweging integreerde in de bestaande orde, distantieerde zij zich geleidelijk van de marxistische visie. In Rusland, waar de Bolsjewieken na een staatsgreep een dictatuur hadden gevestigd, verstarde de theorie van Marx tot ... Lees meer
    
    
  • 25-01-2012: Natuurlijke golven in het model van Sam de Wolff

    Auteur: E.A. Bakkum

    In een voorgaande column is de dubbele golfbeweging van de conjunctuur beschreven, die door Sam de Wolff is afgeleid aan de hand van het indexcijfer van Sauerbeck en andere empirische gegevens. De Wolff beperkte zich echter niet tot de empirische analyse van de conjunctuur, maar vulde haar aan met een modeltheoretische verklaring. Vanuit zijn materialistische oriëntatie als marxist zocht de Wolff de oorzaak ... Lees meer
    
    
  • 26-12-2011: De dubbele golfbeweging volgens Sam de Wolff

    Auteur: E.A. Bakkum

    Sinds het begin van het wetenschappelijke onderzoek naar de economie heeft het verschijnsel van de crisis centraal in de belangstelling gestaan. In de crisis loopt de economische groei tegen zijn bovengrens aan, waarna zich tijdens de recessie een correctie voltrekt. Aangezien dit proces zich in de historische tijd continu herhaalt, is er sprake van een patroon, dat de economische conjunctuur wordt genoemd. ... Lees meer